سياست‌گذارى‌هاى سخت‌گيرانه عباسيان عليه امامان عليهم السّلام و جامعه شيعه و اعمال فشارهاى دوچندان بر ايشان، به‌وجود آمده بود. در واقع اين وضعيت از زمانى آغاز شد كه حاكمان عباسى از اواخر قرن دوم هجرى، اقدامات فوق العاده‌اى را براى محدود ساختن امامان عليهم السّلام و به انزوا كشيدن شيعيان به كار بستند و روند تدريجى آن با حركتى رو به تزايد تا نيمه قرن سوم، كه منتهى به غيبت امام دوازدهم گرديد، ادامه يافت؛ از همان زمان كه هارون الرشيد خليفه عباسى شرايط سختى را بر امام هفتم، موسى بن جعفر عليه السّلام تحميل كرد و به سبب هراسى كه از حضور آن حضرت در جامعه داشت سال‌ها ايشان را زندانى نموده و تحت‌نظر داشت، تا در نهايت در يكى از زندان‌هاى او به شهادت رسيد.[1] اگرچه در دوران امامت حضرت رضا عليه السّلام، تا زمانى‌كه هارون زنده بود اعمال فشارها بر آن حضرت به حداقل رسيد[2] و ليكن با روى كار آمدن مأمون، همين سياست با احضار امام عليه السّلام از مدينه به مرو ادامه يافت. او اگرچه به ظاهر چنين نشان مى‌داد كه قصد دارد خلافت را به امام عليه السّلام بسپارد؛ ولى هدف اساسى او در پس اين ظاهرسازى دور ساختن امام عليه السّلام از مدينه و جامعه شيعه و تحت‌نظر داشتن وى در مقرّ حكومتش، در مرو، بود.[3] با شهادت امام رضا عليه السّلام، مأمون كه از گرايش اكثريت شيعيان به امام‌

[1] - ر. ك: اصفهانى، مقاتل الطالبيين، ص 336؛ كشى، رجال، ص 3- 5 و مفيد، الارشاد، ص 583- 586.

درباره زندانى شدن امام اخبار متعدد و مختلفى نقل شده است كه از مجموع آن‌ها معلوم مى‌شود امام دوبار در زمان هارون زندانى شد؛ بار اول مدت و زمانش مشخص نيست؛ ولى بار دوم به مدت چهار سال، از 179 تا 183 ق بود كه به شهادت آن حضرت انجاميد. ر ك:

جعفريان، حيات فكرى و سياسى امامان شيعه، ص 393.

[2] - امام عليه السّلام خطاب به برخى اصحاب كه از جانب هارون نسبت به او اظهار نگرانى مى‌كردند، مى‌فرمود: او هر كارى بكند نمى‌تواند گزندى به من برساند. مفيد، همان، ص 213.

[3] - مأمون با اين كار خود اهداف چندگانه‌اى را دنبال مى‌كرد كه مهم‌ترين آن‌ها همان محدود ساختن امام عليه السّلام بود و در كنار آن جلب توجه شيعيان و علويان مهم‌ترين دشمنان عباسيان بود در شرايطى كه به سبب برادركشى مورد خشم و نفرت خاندان خود- بنى عباس- واقع شده بود. ر ك: عاملى، تاريخ سياسى زندگانى امام رضا عليه السّلام.