اصلى نوشته شده هم‌اكنون موجود است كه شامل بيست حديث در اين موضوع مى‌باشد. او تأليفات ديگرى مرتبط با مسأله غيبت با نام‌هاى كتاب القائم عليه السّلام و كتاب الملاحم داشته كه بى‌ترديد در آن‌ها رواياتى در اين موضوع نقل كرده بود.[1]

4. الف) زمينه‌هاى آمادگى جامعه شيعه در مواجهه با غيبت‌

باتوجه به شواهد مذكور مى‌توان گفت كه شيعيان با مسأله غيبت ناآشنا نبودند و بلكه گروه‌هايى از خواص شيعه و عالمانشان آن را باور داشته و در انتظار وقوعش بودند و اين‌همه در اثر اقداماتى پديد آمده بود كه امامان عليهم السّلام در جهت زمينه‌سازى در جامعه شيعه و ايجاد آگاهى لازم در شيعيان براى درك دوران غيبت، با تحمل كمترين صدمات و برخورد با مشكلات كمتر صورت داده بودند.

اين امر افزون بر تذكر و هشدار زبانى به شيعيان در خصوص وقوع چنين رويدادى، و بازگو كردن اوضاع و مشكلات آن دوران و چگونگى برخورد و مقابله با آن‌ها، تحت شرايط و موقعيت‌هايى كه به‌طور ناخواسته در اوضاع سياسى و اجتماعى جامعه پديد مى‌آمد، جنبه عملى نيز پيدا مى‌كرد و امامان عليهم السّلام با اقدامات اجرايى و رفتارهاى متناسب با وضعيت پيش‌آمده، عملا به فراهم ساختن بسترهاى لازم و آمادگى كافى در شيعيان، چه در بعد فكرى و چه در بعد عملى، براى روبرو شدن با دوران جديدى كه در آن از حضور مستقيم امام معصوم محروم بودند، دست مى‌زدند. بديهى است كه شرايط لازم براى ورود جامعه شيعه به اين مرحله جديد از حيات خود، دوران غيبت، بدون مواجه شدن با مشكلات و پيامدهاى دشوارى كه غيبت امام به دنبال داشت، چيزى نبود كه به يك‌باره فراهم آيد، بلكه نيازمند گذر از مرحله حد واسطى بود كه اين شرايط و آمادگى لازم را پديد آورد و اين مرحله ميانى به‌گونه‌اى ناخواسته در موضع‌گيرى‌هاى خصمانه و

[1] - نجاشى، همان، ص 307.