اسم الکتاب : اوضاع سياسى اجتماعى و فرهنگى شيعه در غيبت صغرى المؤلف : حسين زاده شانه چى، حسن الجزء : 1 صفحة : 240
مىشدند؛ از جمله على بن محمد بن زياد بود
كه پيشتر وكيل امام دهم و يازدهم بود و كتابى بنام الاوصياء، در اثبات امامت امام
دوازدهم نوشت.[1] در
نامهاى كه امام عليه السّلام براى وى فرستاده، ابراز داشته بود كه او در سال 280
ق خواهد مرد.[2]
اين نكات نشان مىدهد كه نائب چهارم از خاندانى اصيل بود كه در خدمتگزارى
به ائمه عليهم السّلام و شيعيان از شهرتى برخوردار بودند. باتوجه به اين امر،
طبيعى به نظر مىرسيد كه سمرى در مسأله نيابت، با مخالفت كمترى از سوى بقيه علما و
برجستگان شيعه روبرو شود، بهويژه آنكه طولانى شدن مدت غيبت، ايمان عدهاى را
متزلزل مىساخت. دوران نيابت نائب چهارم كوتاه بود و درباره جزئيات فعاليتهاى او
اطلاعاتى در دست نيست. ظاهرا در اين دوران تغيير و تحول خاصى صورت نگرفت و اينطور
پيداست كه همه شيعيان او را بهعنوان نائب راستين امام پذيرفته بودند و وجوه شرعى
را به وى مىپرداختند. اين امر حاكى از آن است كه نظام نيابت تا اين زمان، در
جامعه شيعه جاى خود را بهطور كامل باز كرده و از نظر همگان پذيرفته شده بود.
سمرى در پانزدهم شعبان سال 329 ق، پس از حدود 3 سال نيابت و بدون
وقوع رويداد خاصى، درگذشت و جنازهاش را در بغداد دفن كردند.[3]
يك هفته قبل از وفاتش نامهاى از امام عليه السّلام به دست او رسيده بود كه خبر
وفات او را ذكر كرده و در آن چنين آمده بود:
خداوند اجر برادران ايمانى تو را در مرگ تو زياد گرداند. تو تا شش
روز ديگر از دنيا خواهى رفت، پس امور خود را مهيا كن و به كسى وصيت نكن كه پس از
مرگت جانشين تو گردد. غيبت دوم آغاز شده است و ظهورى