آل شاذان:

از خاندان‌هاى ايرانى‌نژاد در شهر نيشابور بودند. اعضاى اين خاندان در قرن سوم و در آستانه غيبت صغرى، شخصيت‌هاى بنام و چهره‌هاى علمى تشيع در اين شهر را شامل مى‌شدند كه با ائمه عليهم السّلام ارتباط داشتند. چهره معروف اين خاندان، فضل بن شاذان، از دانشمندان بزرگ شهر و از افراد مورد اعتماد امام عسكرى عليه السّلام بود.

آل ابى سمّال:

خاندان بزرگى در كوفه بودند كه از ديرباز به تشيع شهرت داشتند. رجال اين خاندان از بزرگان محدثان و مورخان و اصحاب ائمه عليهم السّلام محسوب مى‌شدند. در عصر غيبت نيز برخى از شخصيت‌هاى ممتاز اين خاندان مى‌زيستند.[1]

به جز اينها خاندان‌هاى بسيار ديگرى نيز در شهرهاى اسلامى بودند مانند آل ابى شعبه در كوفه، بنى غلاب در بصره، خاندان بويه در قم، خاندان كلينى در رى و .... هم‌چنين به نام شمارى از خاندان‌هاى سياسى شيعه در فصل سوم اشاره شد.

د) وضعيت معيشتى:

افراد هر جامعه‌اى به‌طور معمول حرفه، شغل و پيشه‌اى دارند كه از طريق آن گذران زندگى مى‌كنند و شغل و حرفه افراد مبيّن موقعيت و جايگاه اجتماعى آنان مى‌باشد. شيعيان همانند ساير اقشار جامعه برخى در مشاغل آزاد، گروهى در كارهاى خدماتى و امور فرهنگى و برخى در مناصب دولتى و ادارى به كار مى‌پرداختند. بديهى است كه باتوجه به محدوديت‌هاى سياسى و اجتماعى كه شيعيان داشتند ورود به بعضى مشاغل، مثل كارهاى دولتى براى آنان دشوارتر بود. در يك تقسيم‌بندى ساده فعاليت‌هاى شغلى شيعيان را مى‌توان در چند شاخه برشمرد:

[1] - ر. ك: امين، اعيان الشيعه، ج 2، ص 109 و ج 3، ص 59 و 311.