اسم الکتاب : اوضاع سياسى اجتماعى و فرهنگى شيعه در غيبت صغرى المؤلف : حسين زاده شانه چى، حسن الجزء : 1 صفحة : 141
مهمترين فرد اين خاندان در عصر غيبت صغرى،
ابو سهل اسماعيل بن على (237- 311 ق) است كه در زمان خود از بزرگان و رؤساى شيعه،
و از مشاهير متكلمان اماميه و از شاعران و نويسندگان بنام بود و علاوه بر رياست
جامعه شيعه در بغداد، و اشتغال به فعاليتهاى علمى، برخى مناصب ادارى را نيز
برعهده داشت. بهنظر مىرسد اشتغال او در اين مناصب هم زمان با وزارت ابن فرات اول
بوده است. حضور ابو سهل در اهواز، طى سالهاى نخستين وزارت ابن فرات، حدود 300 تا
303 ق، مىتواند شاهدى بر تصدى او در امور ادارى و ديوانى خارج از بغداد باشد.[1] با اين حال اطلاعات دقيقى درباره
مشاغل ادارى وى در اين تاريخ و پيش از آن در دست نداريم؛ اما تأكيد برخى
رجالنويسان در خصوص موقعيت ادارى حائز اهميت او و اينكه جايگاه او در ميان
كاتبان و ديوانيان، تالى تلو مقام وزيران بوده[2]
بيانگر اين است كه وى در سالهاى نخست خلافت المقتدر، و وزارتهاى ابن فرات، نفوذ
قابل توجهى در دربار داشته است. حدود سال 311 ق، و در سومين دوره وزارت على بن
فرات، او باتوجه به مشاغل ديوانىاش، از جانب وزير، مأمور رسيدگى به حسابهاى مالى
وزير بركنار شده، گرديد و ظاهرا در همين زمان بود كه ابن فرات امارت قريه مبارك،
احتمالا از توابع واسط، را به وى سپرد.[3]
ابو جعفر محمد برادر ابو سهل نوبختى، از فرهيختگان شعر و ادب، نيز
داراى مشاغل ديوانى بود. او با ابن الرومى، شاعر بزرگ اين عصر و با تمايلات شيعى،
روابط نزديك و مكاتبات شعرى داشت. از يكى از مدايح اين شاعر درباره
[1] - او در اهواز در طى سالهاى قبل از 301 و 303 ق
مباحثات و مناظراتى با منصور حلاج و ابو على جبائى، رئيس متكلمين معتزله داشت كه حاكى
از حضور وى در اهواز طى اين سالها مىباشد. ر. ك: طوسى، الفهرست، ص 58 و نجاشى،
رجال، ص 23.