اسم الکتاب : اوضاع سياسى اجتماعى و فرهنگى شيعه در غيبت صغرى المؤلف : حسين زاده شانه چى، حسن الجزء : 1 صفحة : 123
جاهطلبانى شد كه مىكوشيدند از طريق رسيدن
به مقامات بالا و به دست گرفتن قدرت مطلق در حكومت، به جلب كليه منافع براى خود
دست بزنند.
از اوايل قرن چهارم هجرى، يعنى نيمه دوم غيبت صغرى، باتوجه به وضعيت
داخلى خلافت عباسى، برخى شخصيتهاى متنفذ سياسى شيعه كه از قبل در دستگاه حكومت
عباسيان حضور داشتند، توانستند خود را به مقام وزارت خليفه برسانند و در طى همين
مدت كوتاه تا پايان غيبت صغرى چند تن از ايشان در اين منصب به فعاليت پرداختند كه برخى
براى مدتى كوتاه و بعضى براى چند دوره وزارت را برعهده داشتند.
اولين شخصيت شيعى كه در اين عصر به وزارت رسيد، ابو الحسن على بن
فرات (231- 312 ق) بود، كه از مشهورترين چهرههاى سياسى اين دوران است.
ابو الحسن على، فرزند محمد بن موسى و از خاندان بنى فرات، از
خاندانهاى پر آوازه شيعه در سدههاى سوم و چهارم هجرى بود. تنى چند از اين خاندان
در مناصب ديوانى و حكومتى در عراق و مصر اشتغال داشتند و تأثير بسزايى در وقايع
سياسى اين دوران به جا گذاشتند. علىرغم شهرت و نقش سياسى اعضاى اين خاندان، اصل و
نسب خانوادگى ايشان به درستى دانسته نشده است. چند تن از اين خاندان شناخته شده
هستند، از آن جمله ابو جعفر محمد بن موسى، كه فرزندان او در مناصب مختلف دولتى
اشتغال داشتند و پسر دوم وى، ابو الحسن على مدتها وزير عباسيان بود. على بن فرات
از زمان رياست برادرش ابو العباس بر ديوان خراج، كار در مناصب دولتى و حكومتى را
شروع كرد و زير نظر وى مشغول به كار گرديد و پس از مرگ برادرش به رياست اين منصب
گمارده شد.[1] او به
زودى موقعيت ويژهاى در دربار عباسى يافت و پس از مرگ خليفه المكتفى به سال 295 ق،
سهم زيادى در به خلافت رسيدن المقتدر داشت. اقدامات ابن