اسم الکتاب : اوضاع سياسى اجتماعى و فرهنگى شيعه در غيبت صغرى المؤلف : حسين زاده شانه چى، حسن الجزء : 1 صفحة : 109
دولت علويان در طبرستان ثمرات پربارى براى
اين منطقه به همراه داشت؛ مهمترين آنها، انتشار و توسعه اسلام در نواحى جنوب
درياى خزر بود كه تا سدههاى پايانى قرن دوم هجرى، به زحمت پاى مسلمانان بدان
نواحى رسيده بود و اينك با حضور شمارى از سادات علوى، و بالتبع، عدهاى از
هواداران و همكيشان ايشان در اين سرزمين، نشر و توسعه اسلام در بين مردم سرعت بيشترى
يافت. حاكمان علوى بهطور عمده به پارسايى، تقوا و عدالت مشهور بودند، هر چند به
برخى از ايشان اقدامات و اعمال خشونتبارى نيز نسبت داده شده است.
و اين امر بىشك در گرايش مردم طبرستان به ايشان بىتأثير نبود.
همچنين اغلب اميران علوى، صاحبان فضل و دانش بودند و گاه از فقيهان و امامان
زيديه به شمار مىرفتند، مانند حسن بن زيد داعى اول، حسن بن على الاطروش و حسن بن
قاسم داعى صغير، كه علاوه بر نشر مبانى اسلام، داراى تأليفات متعددى در اصول دين و
موضوعات فقهى بودند[1] و در كنار
رسيدگى به امور سياسى و اجتماعى، مجالس درس و تعليم نيز داشتند، چنانكه درباره
مجالس درس حسن الاطروش گزارشهايى در دست مىباشد.[2]
از اقدامات ارزنده ديگر ايشان، گسترش مراكز علمى و آموزشى و فرهنگى بود مانند
تأسيس مساجد، آموزشگاهها و خانقاهها در نواحى طبرستان كه به برخى از اميران
ايشان مانند داعى صغير، حسن بن قاسم و ديگران نسبت داده شده است.[3]
علويان طبرستان با ديگر سادات علوى و زيديان، در ساير بلاد اسلامى در ارتباط
بودند. اندكى پس از ظهور داعى اول در طبرستان، يحيى بن حسين رسى، كه بعدها دولت
زيديه يمن را برپا كرد، به اين
[1] - ر. ك: النديم، الفهرست، ص 274 و 295؛ نجاشى،
رجال، ص 57 و هارونى علوى، الافادة فى تاريخ الائمة الساده، ص 89.