«تاكنون در روسيه دوستى با جاسوسان و عناصر فتنهانگيز منحصر به
مديران دستگاه پليس و وزارت داخله بود. اكنون شخص امپراتور شروع نموده است. اين يك
نقطه حركت خوبى است!»
نكات ذيل راجع به شاپشال را مديون يك خبرنگار انگليسى كه مدتها در
روسيه به سر مىبرده و با وقايع جارى در آنجا كاملا آشنائى داشته است، هستم.
«شاپشال يك يهودى «فرآئيم» است. بستگان وى صاحبان يك شركت
تنباكوفروشى معروف هستند. من از جزئيات مربوط اوايل زندگى وى هيچ اطلاعى ندارم،
مگر اينكه وى شاگرد يك مدرسه زبان لاتين و يونانى در سن پترزبورگ (گوروپشز) بوده
است و دورهاى را در دانشكده شرقشناسى در دانشگاه سن پترزبورگ به پايان رسانده
است. احتمال بسيار است كه هدف وى فعاليت در خدمات كنسولى بوده، زيرا اكثر
دانشجويان دانشكده شرقشناسى با هدف وارد شدن در خدمات كنسولى يا ديپلماتيك فعاليت
مىكنند. گفته ميشود كه شاپشال بسيار باهوش بوده و به زبانهاى فارسى، تركى و عربى
تسلط دارد. در حال حاضر (28 نوامبر 1909) وى بىسروصدا در املاك خود، در نزديكى
تئودوزيا در كريمه، زندگى مىكند.»
يادداشت شماره 13 (در مورد انجمن مخفى)
نويسنده كتاب «تاريخ بيدارى ايرانيان» ميرزا محمد ناظم الاسلام، ادعا
مىكند كه يكى بنيانگذاران انجمن مخفى بوده است و از چندين نشست آن، در ابتداى
جلد اوّل كتابش، گزارش بسيار كاملى ارائه مىدهد. وى روز پنجشنبه، 18 ذى الحجه
1322 هجرى قمرى (23 فوريه 1905) را به عنوان تاريخ اوّلين نشست اين انجمن ارائه
مىدهد. از جمله افراد حاضر در اين جلسه ميرزا احمد كرمانى ذو الرياستين، شيخ محمد
فيلسوف شيرازى، سيد برهان خلخالى، و شيخ حسن على بهبهانى بودند.
سيد محمد طباطبايى نيز يكى از بنيانگذاران اين انجمن بود.
يادداشت شماره 14 (در مورد سپهسالار)
در مقدمه كتاب «بيدارى ايرانيان» شرحى در مورد سپهسالار (حاجى ميرزا
حسين خان مشير الدوله) عرضه گرديده است. وى در دارالفنون يا دانشگاه تهران تحصيل
كرد و در 1255 (40- 1839)