اسلامى با همسايگان جنوبى رو به بهبود گذارد.

5. على‌رغم سياست مهار دو پايه كه در اين دهه براى ضعيف نگهداشتن عراق و ايران توسط آمريكا مطرح شده بود و در اجراى آن اقدامات همه جانبه‌اى كه از طرف آمريكا صورت مى‌گرفت، اين سياست در مورد جمهورى اسلامى ناموفق بود و با تضعيف عراق در اين جنگ و نتايج تحريم‌هاى تحميلى گوناگون بر كشورى كه قدرت رقيب براى ايران تلقى مى‌شد، امروز جمهورى اسلامى به عنوان يك قدرت بزرگ منطقه‌اى به رسميت شناخته شده است. اين كشور نه تنها در اين مدت توانست مسائل خود را در رابطه با خرابى‌هاى جنگ حل و فصل نمايد، بلكه در راستاى توسعه و تقويت اقتصادى، نظامى، سياسى و فرهنگى خود قدم‌هاى موفقيت‌آميزى برداشت و در واقع همان‌طور كه برژينسكى گفت: جمهورى اسلامى تنها پيروز جنگ خليج فارس بود.

ب) فروپاشى شوروى و تشكيل دولت‌هاى جديد

يكى از آثار مهم تغيير جغرافياى منطقه، فروپاشى اتحاد جماهير شوروى و ايجاد دولت‌هاى جديد به ويژه دولت‌هاى مسلمان‌نشين در آسياى مركزى و منطقه قفقاز بود. كشور ايران قبل از اين واقعه با يكى از دو ابر قدرت بزرگ؛ يعنى اتحاد جماهير شوروى، داراى مرز مشترك 2500 كيلومترى بود و اين امر همواره براى ايران به عنوان يك تهديد جدى تلقى مى‌شد و موجب شده بود در استراتژى‌هاى متخذه از طرف غرب به منظور محاصره بلوك شرق، ايران جايگاه ويژه‌اى پيدا كند. اينك جمهورى اسلامى با تعدادى از كشورهاى كوچك مسلمان‌نشين در دو طرف درياى خزر مواجه بود كه با مشكلات عظيم اقتصادى، فرهنگى، سياسى و اجتماعى مواجه‌اند و در عين حال مشكل بزرگ‌تر آنها اين است كه به علت عدم دسترسى به آب‌هاى آزاد، مى‌بايد به منظور ارتباط تجارى، روابط ويژه‌اى با كشورهاى هم‌جوار خود به‌ويژه جمهورى اسلامى برقرار نمايند.

اين تحول بنيادين و اساسى در جغرافياى سياسى منطقه در عين حال كه شرايط مناسبى براى انقلاب و نظام اسلامى فراهم كرده بود، حساسيت‌ها و برخوردهاى تازه‌اى را در شمال ايران فراهم مى‌كرد. وجود اختلافات مرزى ميان آذربايجان و ارمنستان، در منطقه قره‌باغ و