اصول مذكور به‌ويژه اصل برائت كه مى‌توان از آن اصالة الاباحه‌[1] را نتيجه گرفت، انعطاف‌پذيرى برداشت‌هاى فقهى را در خصوص مسائل جديد اجتماعى و سياسى تشويق مى‌كند.[2]

7. حوزه فراغ و اباحه‌

براساس نگرش فقها، بسيارى از اعمال انسان‌ها محكوم به يكى از چهار تكليف وجوب، حرمت، استحباب و يا اكراه است كه فرد مكلف، بايد برپايه اين بايدها و نبايدها عمل نمايد. درعين‌حال حوزه ديگرى نيز هست كه فقها از آن به حوزه مباحات ياد مى‌كنند كه خالى از حكم شرعى است و آدمى در آن حيطه به خود واگذار شده است. برخى فقها برآن‌اند كه اباحه را خداوند وضع كرده، از اين‌رو اصل اعطاى اين آزادى نيز حكمى شرعى است. پاره‌اى ديگر معتقدند اباحه محتاج جعل نيست،[3] از همين‌رو بدين حوزه، حوزه فراغ يا مالانص فيه نيز گفته مى‌شود.[4] به هر حال نتيجه هر دو تفكر اين است كه در تفكر اصوليان، بسيارى از راهكارها به بناى عقلا و مصالح تعيين‌شده از سوى آنها واگذار شده است؛ امرى كه مصلحت‌انديشى، واقع‌گرايى و انعطاف‌پذيرى اين گروه را در مواجهه با شرايط جديد آسان‌تر كرده و بدانها قدرت انطباق بيشترى مى‌دهد.

د) مبانى عرفانى امام‌خمينى‌

اصولًا يكى از تعلقات عمده فكرى، عملى و مطالعاتى امام‌خمينى حوزه عرفان است و اولين كتاب‌ها و آثار مكتوب امام در دوران جوانى در اين حوزه مطالعاتى است.[5]

در آغاز پرسيدنى است آيا نگاه عرفانى به انسان و جهان، انديشه سياسى ويژه‌اى را درپى‌دارد؟ هم‌چنين آيا مبانى عرفانى امام‌خمينى بر انديشه سياسى وى اثرگذار بوده است؟

[1]. بدين معنا كه بايد هر عملى را مجاز انگاشت، مگر آن‌هنگام كه از طرف شارع منع شده باشد.

[2]. حميد عنايت، انديشه سياسى در اسلام معاصر، ص 231.

[3]. ابوالقاسم خويى، مصباح الاصول، ج 3، ص 47.

[4]. محمدباقر صدر، اقتصادنا، ص 725.

[5]. شايان ذكر است در عرفان از طريق اصول كشفى به بررسى جهان هستى، خدا و رابطه انسان با خود و خدا مى‌پردازند و چگونگى قرب به خداوند را مطرح مى‌كنند كه بدان سير و سلوك مى‌گويند.( مرتضى مطهرى، آشنايى با علوم اسلامى، ج 3، ص 89.)