- و لو مختصرا- كمتر باشد، نماز تمام است [و قصر نمى‌شود].

(1)

مسأله 2- اگر رفتن پنج فرسخ و برگشتن سه فرسخ باشد

واجب است قصر بخواند ولى اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد، بايد تمام بخواند و اگر در مسافت كمتر از چهار فرسخ، چند بار رفت و آمد كند بطورى كه مجموع آنها هشت فرسخ يا بيشتر شود، نبايد قصر بخواند، اگر چه از حدّ ترخّص [1] خارج شده باشد. بنابراين در صورتى نماز شكسته مى‌شود كه يك رفتن و يك برگشتن هشت فرسخ شود.

(2)

مسأله 3- اگر شهرى دو راه داشته باشد كه يكى دورتر و ديگرى نزديك‌تر است‌

و راهى كه دورتر است به اندازه مسافتى كه شرط است، باشد و راه نزديك‌تر به اين اندازه نباشد، چنانچه مسافر از راه دورتر برود، بايد نماز را شكسته بخواند و اگر از راه نزديك‌تر برود بايد نماز را تمام بخواند و اگر از راه نزديك‌تر كه كمتر از چهار فرسخ است برود، بايد نمازش را تمام بخواند، اگر چه از راه دورتر برگردد و مجموع رفت و برگشت هشت فرسخ بشود.

(3)

مسأله 4- مبدأ محاسبه مسافت، ديوار شهر است‌

و در جايى كه ديوار و حصار ندارد، آخرين خانه، ابتداى مسافت به شمار مى‌رود و اين معيار در غير شهرهايى است كه بطور خارق العاده بزرگ هستند و امّا مبدأ محاسبه مسافت در اينگونه شهرها، چنانكه محلّه‌هاى آن مانند روستاهاى نزديك به يكديگر، از هم جدا باشند، آخر محلّه است، وگرنه مورد اشكال است، مثل آن كه محلّه‌ها بهم پيوسته باشند پس در جايى كه اگر از آخر شهر حساب كند به حدّ مسافت نمى‌رسد و اگر از خانه‌اش حساب كند به آن حدّ مى‌رسد، احتياط آن است كه هم شكسته بخواند و هم تمام، اگر چه قول به اينكه در چنين مواردى، مبدأ مسافت را خانه قرار دهد، بعيد نيست.

(4)

مسأله 5- اگر كسى بخواهد به جايى (مثلا شهرى) برود و در مسافت بودن آن شك دارد

يا معتقد است كه به اندازه مسافت نيست، سپس در اثناى رفتن معلوم شود كه مسافت است، بايد نماز را شكسته بخواند، اگر چه باقيمانده راه به مقدار مسافت نباشد.

(5)

مسأله 6- مسافت با علم خود مسافر و بيّنه (مثل شهادت دو شاهد عادل) ثابت مى‌شود

و اگر يك شاهد عادل شهادت بدهد، احتياط آن است كه هم قصر بخواند و هم تمام و اگر شك كند كه به اندازه مسافت رسيده يا نه يا گمان رسيدن به آن را داشته باشد، بايد نماز را تمام بخواند و آزمايش كردن كه موجب حرج است، واجب نيست، ولى فحص نمودن با سؤال كردن و مانند آن بنابر احتياط، واجب است و اگر شخصى عامى در مقدار مسافت از نظر شرعى [2] شك نمايد و توانايى بر تقليد نداشته باشد، واجب است احتياطا هم تمام بخواند و هم قصر.

(6)

مسأله 7- اگر معتقد شود به مقدار مسافت، راه رفته است‌

و نماز را شكسته بخواند، سپس معلوم شود كه مسافت نبوده است، واجب است اعاده نمايد و اگر معتقد شود كه مسافت نشده و نماز را تمام بخواند، سپس معلوم شود كه مسافت بوده است بنابر اقوا واجب است كه در وقت اعاده نمايد و در خارج وقت بنابر احتياط قضا كند.

(7)

مسأله 8- در مسافت دايره‌اى حركت از نقطه‌اى تا به نقطه مقابل آن (نصف دايره)، رفتن مسافت حساب [مى‌شود]

______________________________
[1] ديوارهاى شهر را كه نبيند و صداى اذان شهر را نشود.

[2] مثل اينكه نداند مسافت شرعى هشت فرسخ است يا هفت فرسخ‌