(1)

مسأله 15- خواندن نماز قضا به جماعت جايز است‌

، چه امام جماعت (هم) نماز قضا بخواند يا نماز اداء بلكه جماعت خواندن آن مستحب است، و لازم نيست كه نماز امام جماعت و مأموم يكى باشد.

(2)

مسأله 16- بر ولىّ ميّت كه فرزند (پسر) بزرگتر باشد، واجب است نمازهاى پدرش را كه به خاطر عذرى از قبيل خواب و فراموشى و مانند اينها فوت شده، قضا نمايد

، و مادر ملحق به پدر نمى‌شود اگر چه موافق احتياط است، و بنابر اقوا فرقى نيست كه ترك نماز از روى عمد باشد يا غير عمد، ولى كسى كه نماز را به عنوان سركشى بر مولى نخوانده باشد، بعيد نيست كه ملحق نشود، اگر چه احتياط آن است كه آن هم ملحق شود، بلكه اين احتياط ترك نشود (و پسر بزرگتر قضاى آن را بجا آورد) و قضاى نمازهائى را كه به جهت رعايت نكردن شرائط آن به طور باطل خوانده، ظاهرا بر پسر بزرگتر واجب است، و فقط نمازهاى قضاشده خود ميّت (پدر) بر پسر بزرگتر واجب است نه نمازى كه بواسطه اجاره و يا از جهت اينكه ولىّ بوده است بر او واجب شده است، و بر دخترها و بر غير فرزند بزرگتر از ميان پسران و بر بقيه خويشان، حتى مردها مثل پدر و برادر و عمو و دائى واجب نيست، اگر چه وجوب قضا بر مردهايشان موافق احتياط است، و اگر پسر بزرگتر بعد از پدرش بميرد از ميان ساير برادران بر برادرى كه سنّ او از پسر بزرگتر كمتر (و از ديگران بزرگتر) است، واجب نيست، و لازم نيست كه ولىّ (پسر بزرگتر) در وقت فوت پدر بالغ و عاقل باشد، پس بر بچّه‌اى كه بالغ شود و بر ديوانه‌اى كه به عقل بيايد واجب مى‌شود كما اينكه لازم نيست كه ولىّ ميّت وارث او باشد، بنابراين بر پسر بزرگترى كه به سبب كشتن پدر يا كافر بودن يا مانند اينها از ارث بردن ممنوع شده، قضاى نماز او واجب است و اگر دو پسر بزرگتر ميّت هم سن باشند، قضاى نماز او بين آنها تقسيم مى‌شود و اگر مقدار كسرى بماند كه قابل تقسيم نباشد بر هر دو بطور واجب كفائى واجب است، و لازم نيست كه ولىّ ميّت خودش قضاى نماز پدر را بخواند، بلكه مى‌تواند نماز استيجارى برايش بگيرد، و شخص اجير بايد از طرف ميّت نيّت كند، نه از طرف ولىّ ميّت و اگر ولىّ ميّت يا غير او نمازهاى ميّت را بخوانند، بايد در مسائل شرعى و احكام شك و سهويات نماز بلكه در اجزاء و شرايط آن، تكليف خودشان را بوسيله اجتهاد يا تقليد از مجتهد رعايت كنند، نه تكليف ميّت را، كما اينكه در اصل واجب بودن قضاى نماز بر پدر، در موردى كه مقتضاى تقليد يا اجتهاد پسر بزرگتر با مقتضاى تقليد يا اجتهاد پدرش كه مرده است مخالف باشد، بايد رعايت تكليف خودش را بنمايد.

(3)

نماز استيجارى‌

(4) جايز است اجير گرفتن براى نيابت از مردگان كه نمازهاى قضاى آنها را مانند ساير