كند، و اگر ممكن نباشد، بايد اعاده نمايد، امّا اگر در نماز حضرت جعفر طيّار، بعضى از تسبيحات را فراموش كند، چنانچه در هر حالى از حالات نماز يادش آمد، آن را قضا مى‌كند و اگر بعد از نماز، يادش بيايد، به قصد رجاء بجا مى‌آورد.

(1)

حكم ظن و گمان در كارها و ركعت‌هاى نماز

(2)

مسأله 1- ظن و گمان در عدد ركعتهاى نماز

، در هر حال، حتّى ظنّى كه به دو ركعت اول نمازهاى چهار ركعتى يا به نمازهاى دو ركعتى يا سه ركعتى تعلق بگيرد، مثل يقين است تا چه رسد به آن كه ظن و گمان به ركعت سوّم و چهارم نماز چهار ركعتى تعلّق گيرد. پس واجب است طبق گمان خود عمل نمايد، اگر چه قبل از اين شك داشته باشد، پس اگر ابتداء شك نمايد، سپس (در اثر تأمّل) در همانى كه شك داشت، گمان پيدا كند، بايد طبق آخرى (يعنى ظن) عمل كند و همچنين اگر گمان او به شك يا شك او به شك ديگرى تبديل شود، بايد به آخرى عمل نمايد، بنابراين اگر در حال ايستادن بين سه و چهار شك كند و بنا را بر چهار بگذارد و بعد از آن كه سر از سجده برداشت، شك او به شك بين چهار و پنج تغيير نمايد، بايد طبق شك دوّم عمل نمايد و همچنين ... و در موردى كه ظن در نماز چهار ركعتى به غير دو ركعت آخر تعلق گرفته باشد، احتياط آن است كه عمل به گمان كند، سپس اعاده نمايد.

امّا اينكه ظن و گمان در كارهاى نماز معتبر باشد، مورد اشكال است، پس در موردى كه ظن و گمان با وظيفه شك مخالفت داشته باشد، نبايد احتياط ترك شود- مثل اينكه گمان كند كه (چيزى را) انجام داده است و حال آنكه در محل آن است- به اين كه مانند قرائت را با قصد «قربة الى اللّه» بدون نيّت جزئيت حتمى و مانند ركوع را بجا آورد و پس از آن نماز را اعاده نمايد و همچنين است اگر بعد از گذشتن از محل آن، گمان به نياوردن آن پيدا كند و محل جبران و تدارك آن باقى مانده باشد، و اگر محلّ تدارك و جبران آن هم گذشته باشد، بايد نمازش را تمام كند و (براى عمل به احتياط) در مثل ركوع، نماز را اعاده كند.

(3)

مسأله 2- اگر مردّد شود در حالتى كه برايش حاصل شده است‌

كه آيا ظن است يا شك، كما اين كه گاهى اتفاق مى‌افتد، مورد اشكال است، و بايد با چاره‌جوئى، احتياط را ترك نكند، اما در مورد ركعات (اگر اين ترديد در ركعات نماز باشد) بايد طبق يكى از آنها (گمان يا شك) عمل نمايد و (سپس) نماز را اعاده كند، و احتياط آن است كه طبق شك عمل كند، سپس نماز را اعاده نمايد، و اما در مورد كارهاى نماز (اگر اين ترديد در كارهاى نماز باشد)، مانند گذشته است (كه در مسأله سابق گفته شد) البته اگر اين حالت ترديد سابقه‌اش ظن يا شك باشد و در اين كه آن به چيز ديگرى تغيير نموده يا نه، شك نمايد، بعيد نيست كه بنا را بر آن حالت سابقه بگذارد.