(1)

مسأله 4- اگر قبل از آن كه مشغول گفتن «اللّه اكبر» [اجمالا بداند دو سجده از ركعت قبل يا قرائت همين ركعت حاضر از او فوت شده‌]

پيش از ركوع شود- بنابر فرض اينكه تكبير ركوع را مى‌گويد- و قبل از خم شدن براى ركوع- بنابر فرض اين كه آن را نمى‌گويد-، اجمالا بداند كه يا دو سجده از ركعت قبلى يا قرائت همين ركعت حاضر از او فوت شده است، بنابر اقوا اكتفاء به قرائت همين ركعت مى‌نمايد و همچنين است اگر بعد از شروع در تكبير قنوت يا بعد از شروع در قنوت و يا بعد از قنوت، چنين علمى براى او پيدا شود كه بنابر اقوا به آوردن قرائت اكتفا مى‌كند، ليكن سزاوار نيست كه احتياط- به اعاده نماز، را ترك نمايد.

(2)

مسأله 5- اگر بعد از فارغ شدن از نماز بداند كه دو سجده را ترك نموده است‌

، و نداند كه آيا هر دوى اينها از يك ركعت بوده است يا از دو ركعت؟ احتياط (واجب) آن است كه قضاى هر دو سجده را بجا آورد، سپس دو مرتبه دو سجده سهو بجا آورد و پس از آن، نماز را اعاده كند و همچنين است اگر در اثناى نماز- البته بعد از داخل شدن در ركوع باشد (و چنين علمى پيدا كند) و اما اگر قبل از داخل شدن در ركوع باشد (و چنين علمى برايش پيدا شود،) داراى صورى است كه اينجا، گنجايش بيان آنها را ندارد.

(3)

مسأله 6- اگر بعد از ايستادن براى ركعت سوم، بداند كه تشهد را نخوانده است‌

، و ليكن نداند كه آيا سجده را هم ترك كرده است يا نه، بعيد نيست كه اكتفا به خواندن تشهد جايز باشد و احتياط آن است كه علاوه بر اين، نماز را هم اعاده نمايد.

(4)

احكام شكّ‌

(5)

شكّ يا در اصل نماز است و يا در اجزاى آن و يا در ركعتهاى آن:

(6)

مسأله 1- كسى كه شك كند در نماز كه نداند نماز را خوانده است يا نه‌

، چنانچه شكّش بعد از گذشتن وقت نماز باشد به شك اعتنا نمى‌كند و بنا را بر خواندن نماز مى‌گذارد و اگر قبل از گذشتن وقت باشد، نماز را مى‌خواند و گمان به خواندن و نخواندن نماز در اينجا در حكم شك است.

(7)

مسأله 2- اگر بداند كه نماز عصر را خوانده است و نداند كه آيا نماز ظهر را هم خوانده است يا نه‌

، احتياط، بلكه اقوا آن است كه خواندن نماز ظهر واجب است- حتى در جايى كه از وقت به جز مقدار مخصوص به نماز عصر باقى نمانده باشد- امّا اگر از وقت، به جز اين مقدار (وقت خواندن نماز عصر) باقى نباشد و بداند كه نماز عصر را نخوانده است و