اگر بتواند خم شود، بايد به مقدارى كه مى‌تواند خم شود و جاى پيشانى [مثلا مهر] را با رعايت ساير واجبات به سمت پيشانى بالا بياورد تا پيشانى را روى آن قرار دهد و اگر اصلا نتواند خم شود، بايد با سر براى سجده، اشاره كند، و اگر بر آن هم قدرت نداشته باشد، بايد با چشمهايش سجده كند، و احتياط (مستحب) براى اين شخص (كه نمى‌تواند با سر اشاره كند) آن است كه علاوه بر آن، جاى پيشانى (مثلا، مهر) را در صورتى كه بتواند پيشانى را روى آن قرار دهد بالا بياورد و در صورتى كه نتواند به مقدار ممكن سجده نمايد، لازم نيست (بقيّه) مواضع سجده را در جاهايشان بگذارد، هر چند موافق احتياط است.

(1)

مسأله 9- بعد از آنكه سر از ركوع برداشته و راست ايستاده است، مستحب است براى رفتن به سجده تكبير بگويد

و (همچنين بعد از بلند شدن از سجده) براى سر برداشتن از سجده (مستحب است تكبير بگويد) و (همچنين مستحب است) وقتى كه به طرف سجده فرو مى‌رود، اول دستهايش را به زمين قرار دهد، و تمام پيشانى را بر آنچه كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و بينى خود را بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است بمالد بطورى كه ارغام (به خاك ماليدن) صدق كند و احتياط آن است كه اين عمل ارغام را ترك نكند و (همچنين مستحب است) جاى پيشانى را با موقفش (يعنى جاى زانوها و انگشتان) بلكه با جاى همه مواضع سجده مساوى بنمايد و كف دستها را بگشايد در حالى كه انگشتان آنها، حتى شست‌ها به هم چسبيده باشد و آنها را مقابل گوشها، رو به قبله قرار دهد و در حال سجده تجافى نمايد؛ يعنى، شكم را از زمين بالا بگيرد، و (همچنين مستحب است) براى خودش بال قرار دهد به اين ترتيب كه آرنج‌ها را از زمين بلند كرده ميان بازوان و پهلوهايش فاصله اندازد و دستانش را از بدنش دور نموده دستانش را مانند دو بال قرار دهد و (همچنين مستحب است) دعاهايى را كه روايت شده است، پيش از شروع در ذكر و پس از سر برداشتن از سجده اوّل بخواند، و تسبيح بزرگتر را انتخاب و آن را تكرار نمايد، و بر شماره تاق ختم كند، و در سجده و يا در سجده آخر، براى آنچه از حاجات دنيا و آخرتش مى‌خواهد، مخصوصا در طلب روزى حلال دعا كند، به اينكه بگويد: «يا خير المسئولين و يا خير المعطين ارزقنى و ارزق عيالى من فضلك فانّك ذو الفضل العظيم» و (همچنين مستحب است) بطور تورك بين دو سجده و بعد از آنها بنشيند؛ يعنى روى ران چپ بنشيند در حالى كه پشت پاى راستش را به شكم (كف) پاى چپش قرار داده باشد، و (همچنين مستحب است) ميان دو سجده بگويد «استغفر اللّه ربّى و اتوب اليه» و هر دو دست را هنگام نشستن روى رانها قرار دهد: دست راست روى ران راست و دست چپ روى ران چپ، و بعد از سر برداشتن از سجده دوّم، قبل از آنكه بايستد با آرامش بدن بنشيند و اين نشستن را جلسه استراحت مى‌گويند و احتياط لازم آنست كه آن را ترك نكند و (همچنين مستحب است) در وقتى كه خواست بلند شود، بگويد: «بحول اللّه و قوّته اقوم و اقعد» و هنگام بلند شدن تكيه بر دستهايش نمايد بدون آنكه آنها را بسته باشد بلكه آنها را بر زمين باز نمايد.