(1)

مسأله 8- نماز مرد و زن اگر در محاذات و رديف هم قرار بگيرند

، يا زن جلوتر باشد بنابر اقوا صحيح است. ولى (در چنين وضعى) اگر هر دو با هم شروع به نماز نمايند، براى هر دو كراهت دارد. و اگر با هم شروع نكنند براى كسى كه بعد از ديگرى مشغول نماز شده، مكروه است. ولى احتياط (مستحب) آنست كه در محاذات هم يا زن جلوتر از مرد نماز نخوانند. و در اين حكم، بين محرم‌ها و غير آنها فرقى نيست و (همچنين) بين اينكه هر دو بالغ باشند يا غير بالغ باشند. يا يكى از آنها بالغ و ديگرى غير بالغ باشد، فرقى نيست.

بلكه زن و شوهر هم همين حكم را دارند و ايجاد حائل (مثل پرده) و فاصله داشتن بين آنها به مقدار ده ذراع دست، موجب رفع كراهت مى‌شود. و احتياط در حائل آنست كه طورى باشد كه جلوى ديد را بگيرد. كما اينكه احتياط در عقب ايستادن آنست كه زن طورى بايستد كه جاى پيشانى او (مثلا مهر) پشت پاهاى مرد باشد.

هر چند بعيد نيست كه مطلق حائل (اگر چه مانع ديد نباشد) و عقب ايستادن (گرچه مختصر باشد و جاى مهرش پشت پاهاى مرد نباشد) كفايت كند.

(2)

مسأله 9- ظاهر آنست كه مساوى بلكه جلوتر از قبر معصوم (عليه السلام) نماز خواندن جايز است‌

ليكن اين كار از سوء ادب است. و احتياط آنست كه جلوتر و مساوى آن نماز نخواند و با دور بودن زياد از قبر به اندازه‌اى كه ديگر عرفا نگويند جلوتر و يا مساوى قبر ايستاده و محلّ نماز، و قبر يك مكان نباشد (چنين دور بودنى) حكم (سوء ادب و مخالف احتياط بودن) برطرف مى‌شود و همچنين با حائلى كه سوء ادب را برطرف كند (حكم مخالفت احتياط برطرف مى‌شود) ولى ظاهرا، ضريح و صندوق شريف و پارچه‌اى كه روى آن مى‌اندازند حائل حساب نمى‌شوند.

(3)

مسأله 10- پاك بودن مكان نمازگزار لازم نيست.

مگر آنكه از آن نجاستى كه عفو نشده است به لباس يا بدن سرايت كند اما در خصوص جائى كه در حال سجده پيشانى به آن گذاشته مى‌شود (مثلا روى مهر) طهارت لازم است كما اينكه گذشت. همانطورى كه جاى سجده در حال اختيار، بايد زمين يا روئيدنى (از زمين) يا كاغذ باشد و افضل از همه تربت شريف حسينى سيد الشهداء (عليه السلام) است، كه حجاب‌هاى هفتگانه را پاره مى‌كند و تا زمين‌هاى هفتگانه نور مى‌دهد، بنابر آنچه كه در حديث است و سجده بر معادنى كه عنوان «زمين» را از دست داده مانند طلا و نقره و شيشه و قير و مانند آن، صحيح نيست. و همچنين سجده بر چيزى كه ديگر به آن گياه گفته نمى‌شود مانند خاكستر صحيح نيست. و سجده بر سفال و آجر و آهك و گچ و لو بعد از پخته شدن و همچنين بر زغال، بنابر اقوا جايز است و همچنين سجده بر گل ارمنى و سنگ آسياب و تمام اقسام مرمر مگر آنكه مصنوعى باشد و معلوم هم نباشد كه ماده‌اش از چيزهائى است كه سجده بر آن جايز است، صحيح است و بر روئيدنى سجده جايز است كه خوردنى و پوشيدنى نباشد بنابراين سجده بر خوردنى‌ها و پوشيدنى‌ها كه در دست مردم است مثل نان و پختنى و حبوباتى كه عادتا خورده مى‌شوند مثل گندم و جو و مانند اينها و ميوه‌ها، و سبزيهاى خوراكى و ميوه خوراكى قبل از آنكه خوردنى شوند صحيح نيست و سجده بر پوست‌