و بنابر اقوا بيّنه‌اى كه [1] بر اساس مبادى حسى [2] باشد جاى دانستن را مى‌گيرد. و اگر علم و بيّنه ممكن نباشد، بايد تمام كوشش خود را مبذول دارد و طبق گمانش عمل نمايد.

و اگر تحصيل گمان (نيز) امكان پيدا نكرد و چهار طرف در نظر او مساوى بود، در صورت وسعت وقت بايد به چهار طرف نماز بخواند وگرنه به هر چند طرفى كه وقت دارد بايد بخواند. و اگر با علم و مانند آن ثابت شود كه در بعضى از اطراف چهارگانه قبله نيست بايد رو به طرفهائى كه مورد احتمال مى‌باشند، نماز بخواند. و به قبله شهر و محل مسلمانها كه در نمازها و قبرها و محرابهاشان مشخص است، در صورتى كه معلوم نباشد كه اشتباه است، بايد اعتماد كرد.

(1)

مسأله 3- شخص متحيرى كه واجب است نمازش را به بيش از يك طرف بخواند

چنانچه دو نماز (مثل ظهر و عصر) بر او واجب باشد بنابر احتياط واجب بايد نماز دوم را (هم) به همان طرفهائى كه نماز اول را خوانده، بخواند. كما اينكه احتياط آنست كه نماز اول را به آن چند طرف بخواند سپس نماز دوم را شروع نمايد. اگر چه بنابر اقوا، در هر طرفى، خواندن نماز دوم بعد از خواندن نماز اول جايز است.

(2)

مسأله 4- اگر طبق دليل معتبرى به يك طرف (به عنوان قبله) نماز بخواند

سپس روشن شود كه آن طرف قبله نبوده است چنانچه انحراف از قبله مابين طرف راست و چپ نمازگزار باشد نمازش صحيح است. و اگر در اثناى نماز متوجه اشتباه و انحراف از قبله شود، آنچه كه خوانده گذشته و در بقيه نماز بايد رو به قبله بايستد و فرقى بين بقاء وقت و عدم آن نيست. و چنانچه انحراف از قبله بيش از حد ما بين راست و چپ او باشد، اگر وقت باقى است بايد نماز را اعاده كند و اگر وقت گذشته، چيزى بر او نيست اگر چه معلوم شود پشت به قبله نماز خوانده است. البته احتياط مستحب آنست كه در صورتى كه پشت به قبله نماز خوانده بلكه اگر چه پشت به آن نبوده، قضا نمايد. و اگر چنانچه در اثناى نماز متوجه انحراف از قبله به بيش از حد مابين راست و چپ شود در صورتى كه وقت و لو براى يك ركعت داشته باشد، بايد نمازش را رها كرده و رو به قبله اعاده نمايد، و اگر اين مقدار هم وقت نباشد در بقيه نماز بايد رو به قبله بايستد و بنابر اقوا هر چند كه پشت به قبله بوده، نمازش صحيح است و احتياط مستحب آنست كه آن را قضا (هم) نمايد.

(3)

مقدمه سوم در ستر و ساتر (پوشش و لباس نمازگزار)

(4)

مسأله 1- [پوشش در نماز و اجزاء آن و سجده سهو]

در نماز (واجب) و توابع آن مانند نماز احتياط و بنابر اقوا قضاى اجزاء فراموش شده و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو، و همچنين در نمازهاى مستحب، پوشاندن عورت در حال اختيار واجب است. و در نماز

______________________________
[1] مثل شهادت دو عادل‌

[2] يعنى از روى حدس و موازين علمى نباشد بلكه از حس باشد