قبل از آنكه به خصوصيات و اقدامات عصر امام سجاد (ع) بپردازيم و يا تاريخ تشيع را در مراحل سه گانه آن بررسى كنيم، لازم است نخست درباره فكر و فرهنگ و هويت و ريشه تشيع از ديدگاه كتاب و سنت نكاتى را يادآور شويم تا معلوم شود آيا فكر تشيع، يك ريشه عميق اسلامى و قرآنى و وحيانى دارد؟ يا يك موضوع ساختگى و جعلى است كه مثلا توسط اشخاصى مانند عبدالله بن سبا و مانند او تأسيس شده است؟ «بر فرض اينكه داستان عبدالله بن سبا خود ساختگى و مجعول نباشد و افسانه او براى ملكوك نشان دادن مكتب و تحريف حقايق نباشد».[1]

در توضيح اين موضوع بايد گفت:

1- حقيقت تشيع، همان گوهر اسلام ناب محمدى (ص) و جوهر اديان الهى در زمينه توحيد، نبوت و معاد است. تشيع همان روح شرايع الهى است كه در قرآن كريم بدان عنايت شده است.

قرآن كريم مى فرمايد:

«شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ وَ ما وَصَّيْنا بِهِ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى‌ وَ عِيسى‌ أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ ما تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ يُنِيبُ».[2]

همان حقيقت اسلام ناب محمدى (ص) است كه:

«إِنَّ الْإِسْلَامَ هُوَ التَّسْلِيمُ وَ التَّسْلِيمَ هُوَ الْيَقِينُ وَ الْيَقِينَ هُوَ التَّصْدِيقُ وَ التَّصْدِيقَ هُوَ الْإِقْرَارُ وَ الْإِقْرَارَ هُوَ الْعَمَلُ وَ الْعَمَلَ هُوَ الْأَدَاء».[3]

[1] . رك: سيد مرتضى عسكرى، عبدالله بن سبا.

[2] . شورى: 13.

[3] . محمد بن يعقوب كلينى، كافى، ج 2، ص 45.