در مفرد،استعمال لفظ،در اكثر از معنا جايز نيست،اما در تثنيه و جمع،جايز است؛ يعنى همان‌طورى كه از عينان و اعين مى‌توانيم دو فرد از يك ماهيت يا سه فرد از يك ماهيت را اراده كنيم،همچنين مى‌توانيم دو فرد از دو ماهيت يا سه فرد از سه ماهيت را اراده كنيم.

دليل:از مفردات متعددى كه با«و»عاطفه به يكديگر عطف شده‌اند،بلااشكال، ارادۀ معانى متعدد صحيح است به اينكه از هر مفرد،يك معنايى اراده شود؛تثنيه و جمع هم به منزلۀ مفردات متعاطفه است؛يعنى عينان به منزلۀ عين و عين است؛اعين به منزلۀ عين و عين و عين است.حال همان‌طورى كه از مفردات متعاطفه مى‌توانيم معانى مختلف را اراده كنيم،از تثنيه و جمع نيز من دون فرق.

حق آن است كه در تثنيه و جمع هم،مانند مفرد،استعمال لفظ در اكثر از معناى واحد جايز نيست.

تثنيه و جمع،همانند ساير مشتقات،داراى دو وضع هستند:

1.وضع ماده كه مادۀ تثنيه و جمع،همان لفظ مفرد است و با افزودن الف و نون،به شكل تثنيه و با افزودن واو و نون،به شكل جمع درآمده است.

وضع هيئت كه پس از افزودن علامت تثنيه و جمع،اين هيئت و وزن خاص هم دلالت بر معنايى دارد؛اما ماده وضع شده براى دلالت بر اصل ماهيت و طبيعت؛اما هيئت وضع شده براى دلالت بر تعدد؛يعنى دو فرد يا سه فرد و بالاتر،كه اين را از هيئت مى‌فهميم نه از ماده.ازاين‌رو مى‌گوييم:تثنيه و جمع،اگرچه مفيد تعدد هستند و براى افادۀ تعدد وضع شده‌اند(مثلا تثنيه دلالت بر دو چيز دارد و جمع دلالت بر سه چيز و بالاتر)،لكن اين افادۀ تعدد،از ناحيۀ وضع هيئت است،نه وضع ماده.ماده-كه همان لفظ مفرد است-دلالت بر دو يا سه ندارد،بلكه دلالت بر اصل ماهيت دارد؛ هيئت تثنيه و جمعى كه پيدا كرد،تعدد را مى‌فهماند.حال كه افادۀ تعدد توسط هيئت شد،مى‌گوييم وضع هيئت تابع وضع ماده است.اگر از ماده(يعنى لفظ مفرد)اراده شود،خصوص عين باصره مثلا،از هيئت تثنيه و جمع هم دو فرد از باصره يا سه فرد از آن اراده مى‌شود.و اگر از ماده اراده شود،خصوص عين نابعه،از هيئت تثنيه و جمع