سياق كلام دلالت مى‌كند بر لفظ مقدر يا معناى مقدر مفرد يا جمله.و سپس دلالت سياقيه را سه قسم مى‌كنيم:

1.دلالت اقتضا،2.دلالت تنبيه،3.دلالت اشاره.و هركدام را جداگانه بحث مى‌كنيم.

1.دلالة الاقتضاء

قسم اول از اقسام دلالت سياقيه،عبارت است از دلالت اقتضا،و آن عبارت است از دلالتى كه داراى دو ويژگى است.

1.اصل دلالت،مراد و مقصود متكلم باشد.

2.صدق كلام يا صحت كلام،متوقف برآن دلالت باشد؛كه بدون آن،كلام يا صحيح نيست و غلط است.و يا كاذب است و صادق نيست.

«لا يخفى كه صحت يا صدق،به صورت مانعة الخلو است يعنى حتما احدهما بايد باشد.در بعضى امثله،فقط صحت كلام و در بعضى فقط صدق كلام و در بعضى هر دو متوقف است برآن دلالت».

حال،اين توقف صحت يا صدق هم گاهى توقف عقلى و به حكم عقل است.و گاهى توقف شرعى و به حكم شرع است،و گاهى توقف لغوى است(لغت بالمعنى الاعم كه شامل كليۀ ادبيات عرب مى‌شود)و گاهى توقف عادى و عرفى است.

اينك هفت مثال براى دلالت اقتضا:

1.رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله فرموده:لا ضرر و لا ضرار فى الاسلام.ضرر و ضرار،به معانى مختلفى معنا شده.ممكن است مراد از ضرر و ضرار،هر دو،يكى باشد يعنى ضرر رساندن مسلمانى به مسلمان ديگر.و ممكن است مراد از ضرر،ضرر به نفس و مراد از ضرار،ضرر به ديگرى باشد.و ممكن است مراد از ضرر،ضرر يك طرفى و مراد از ضرار،ضرر طرفينى باشد؛كه اين به آن،و آن به اين ضرر بزند.

در اين حديث،صدق كلام،متوقف است كه كلمۀ حكم يا اثر شرعى در تقدير گرفته شود؛كه مراد اين باشد كه حكم ضرورى در اسلام نيست.زيرا اگر چيزى مقدر نباشد،ظاهر كلام اين است كه ضرر و ضرار در نزد مسلمين نيست.يعنى مسلمين به