غايت،بدون اينكه قرينۀ خاصى باشد.اينجا محل بحث ماست كه آيا جملۀ غايى، لو خلّي و طبعه،با قطع‌نظر از كليۀ قرائن،ظهور در مفهوم دارد يا ندارد؟دلالت بر انتفاى سنخ الحكم از غايت و ما بعد او دارد يا ندارد؟

در مسئله دو نظر هست:

1.اكثر قدما و متأخرين مى‌گويند:جملۀ غايى مفهوم دارد،يعنى دلالت مى‌كند بر انتفاى سنخ الحكم از غايت و ما بعد آن.

2.جمعى از اصوليان مثل شيخ طوسى و سيد مرتضى(قدس سرهما)مى‌فرمايند:

مفهوم ندارد.

جناب مظفر مى‌فرمايد:همان‌طورى كه در جملۀ وصفى اشاره كرديم،ملاك اين است كه غايت آيا قيد خود حكم شرعى است يا قيد موضوع و متعلق است؟

منشأ اختلاف اين است:غايت اگر قيد خود حكم باشد،جملۀ غايى مفهوم دارد و اگر قيد موضوع يا متعلق باشد،مفهوم ندارد.خود جناب مظفر مى‌فرمايد:در بعض موارد،ما قرينۀ به خصوص داريم بر اينكه غايت،قيد الموضوع است.مانند: إِذٰا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاٰةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرٰافِقِ ؛كه «إِلَى الْمَرٰافِقِ» قيد«ايدى» است به جهت اينكه«ايدى»مجمل است و ما نمى‌دانيم مراد،تا اصول اصابع است يا تا زند يا تا آرنج يا تا شانه؟قيد «إِلَى الْمَرٰافِقِ» بيان مى‌كند كه ايدى را تا مرفق بشوييد.

و در بعض موارد،قرينه داريم كه غايت،قيد متعلق الحكم يا محمول است.مانند:

ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيٰامَ إِلَى اللَّيْلِ ؛كه قيد «إِلَى اللَّيْلِ» قيد صيام است كه كار مكلف است به قرينۀ قبل اين جمله(كه كُلُوا وَ اشْرَبُوا... باشد).و در بعض موارد،قرينه داريم كه غايت،قيد خود حكم است.مثل:كل شىء حلال حتى تعرف انه حرام؛كه«معرفة الحرام»غايت حليت است.يعنى هر شىء،حليتش تا زمانى است كه علم به حرمتش پيدا نكنيم؛به محض علم به حرمت،ديگر حليت مى‌رود.و مثل:يحرم شرب الخمر الى ان يضطر اليه.

حال،در دو صورت اول،كلام مفهوم ندارد و در صورت سوم قطعا مفهوم دارد.

ولى بحث ما در آنجاست كه جملۀ غايى مجردا عن كل قرينه باشد.مثل:سر من