اسباط

اَسْباط [asbāt]، واژه‌ای قرآنی که اهل تفسیر، مراد از آن را فرزندان یعقوب یا قبایل بنی اسرائیل دانسته‌اند. این واژه که جمع کلمۀ سِبط است، در اشعار و ادب عربی پیش از اسلام نیامده است. برخی این واژه را از «معرَّبات» قرآن و برگرفته از عبری شمرده، و برخی دیگر، آن را از مبهمات قرآن دانسته‌اند. زبان‌شناسان ریشۀ این کلمه را «شَبَط» (زدن) در آرامی، «س ب ط م» (عصا، زدن) در سبایی، «شِبطو» (عصا) و «شَباطو» (زدن، شکست دادن) در آشوری و سرانجام «شبَط» و «شباط» (عصا، زدن) در عبری دانسته‌اند. در اسفار عبرانی عهد عتیق نیز واژۀ «شبَط» علاوه بر آنچه یاد شد، به معنی قبیله نیز به کار رفته است. داستان فرزندان یعقوب و قبایل ایشان که به اسباط دوازده‌گانه مشهورند، در عهد عتیق آمده، و کمابیش در روایات اسلامی نیز تکرار گشته است.
در عهد جدید نیز اسباط بنی اسرائیل یاد شده، و غالباً در مقابل ایشان 12 حواری حضرت عیسى(ع) قرار داده شده‌اند؛ چنان‌که برپایۀ وعدۀ عیسى(ع) به هنگام رستاخیز، داوری 12 سبط بنی اسرائیل برعهدۀ 12 حواری وی خواهد بود، در حالی که مسیح(ع) خود، از سبط یهودا شمرده شده است. یوحنا در یکی از مکاشفات خود دیواری بزرگ و بلند گرداگرد شهر می‌بیند با 12 دروازه که نامهای 12 سبط بنی اسرائیل بر آنها نوشته بوده است.*

مآخذ

ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، 1358ق؛
ابن حبیب، عبدالملک، التاریخ، به کوشش خرخه آگواده، مادرید، 1991م؛
ابن حجر عسقلانی، احمد، تقریب التهذیب، به کوشش محمد عوامه، حلب، 1408ق/ 1988م؛
ابن درید، محمد، جمهرة اللغة، به کوشش رمزی منیر بعلبکی، بیروت، 1407ق/ 1987م؛
ابن عبدربه، احمد، العقد الفرید، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه؛
ابن کثیر، البدایة و النهایة، به کوشش احمدابوملحم و دیگران، بیروت، 1408ق/ 1988م؛
ابن‌منظور، لسان؛
بغوی، حسین، معالم التنزیل، بیروت، دارالفکر؛
زمخشری، محمود، اساس البلاغة، بیروت، 1399ق/ 1979م؛
همو، الکشاف، قاهره، 1366ق/ 1947م؛
سیوطی، الاتقان، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، 1387ق/ 1967م؛
همو، المتوکلی، به کوشش عبدالکریم زبیدی، بیروت، 1408ق/ 1988م؛
طبرسی، فضل، مجمع البیان، بیروت، دارمکتبة الحیاة؛
طبری، تاریخ؛
همو، تفسیر؛
طوسی، محمد، التبیان، نجف، 1389ق/ 1969م؛
عهد جدید؛
عهد عتیق؛
قرآن کریم؛
کلینی، محمد، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، بیروت، 1401ق؛
مسعودی، علی، مروج الذهب، به کوشش یوسف اسعد داغر، بیروت، 1385ق/ 1965م؛
نیشابوری، ابراهیم، قصص الانبیاء، به کوشش حبیب یغمایی، تهران، 1340ش؛
یاقوت، بلدان؛
یعقوبی، احمد، تاریخ، بیروت، 1379ق/ 1960م؛
نیز:

The Book of the Himyarites, ed. and tr. Moberg, Leipzig, 1924; Clarke, A., The New Testament of Our Lord, New York, Abingdon-Cokesbury Press; Davidson, F., The New Bible Commentary, Michigan, 1953; Gesenius, W., A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, New York/ Boston, 1906; Jeffery, A., The Foreign Vocabulary of the Qurʾān, Baroda, 1938; Nöldeke, Th., «Anzeigen», ZDMG, 1886, vol. XL; Weiser, A., Introduction to the Old Testament, London, 1975.
فرامرز حاج‌منوچهری