نوع دوم: بررسى اين اصول از زاويه مبحث شناخت و اينكه آيا معرفت و شناخت آدمى محكوم اين اصول مى‌باشد يا محكوم اين اصول نيست؟

ما در اينجا تنها به نوع دوم از بحث مى‌پردازيم، و بررسى نوع اول را به جاى خود موكول مى‌كنيم.

نقد روش ديالكتيك در شناخت:

از آنجا كه منطق ديالكتيك يك منطق تجربى است؛ لذا همه ايرادهايى كه بر منطق تجربى وارد است خود به‌خود بر اين منطق نيز وارد خواهد بود، ولى علاوه بر آن در خصوص اين روش در منطق اشكالاتى وجود دارد كه در ذيل به برخى از مهم‌ترين آنها اشاره مى‌كنيم:

الف) برخى از اصول مذكور از قبيل اصل حركت عمومى و اصل همبستگى (البته با تفسير و تبيين خاصى كه در فلسفه اسلامى دارد) گرچه در مورد جهان طبيعت صادق است، ولى در حوزه شناخت و انديشه، صادق نيست زيرا:

اولًا: انديشه بشر حقيقتى غير مادّى دارد و لذا اصول و قوانين خاص خود را داراست، در حالى كه اصول ياد شده برفرض صحّت تنها بر جهان مادّه صادق بوده و بر جهان انديشه كه جهانى غير مادى است صادق نيست.