گفتيم كه عبادت به معناى اطاعت است و توحيد عبادت تنها از طريق توحيد در پذيرش فرمانروايى خداوند و نفى فرمانروايى غير خدا تحققپذير است.

7. كلينى به سند صحيح از امام صادق (ع) روايت ميكند:

في قول الله عزوجل:

(وَ ما يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَ هُمْ مُشْرِكُونَ)

، قال: قَالَ شِرْكُ طَاعَةٍ وَ لَيْسَ شِرْكَ عِبَادَةٍ وَ عَنْ قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ:

(وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى‌ حَرْفٍ)

قَالَ إِنَّ الْآيَةَ تَنْزِلُ فِي الرَّجُلِ ثُمَّ تَكُونُ فِي أَتْبَاعِهِ. ثُمَّ قُلْتُ: كُلُّ مَنْ نَصَبَ دُونَكُمْ شَيْئاً فَهُوَ مِمَّنْ يَعْبُدُ الله عَلى حَرْفٍ؟ فقال: نَعَمْ وَ قَدْ يَكُونُ مَحْضاً»[1].

درباره فرموده خداى عزوجل: «بيشتر آنان ايمان نمى‌آورند مگر آنكه مشركند» فرمود: شرك در اينجا، شرك طاعت است نه شرك عبادت. و درباره فرموده خدا «و از مردم كسانى هستند كه خدا را بر روى لبه راه مى‌پرستند» فرمود: آيه درباره شخص معينى نازل مى‌شود سپس بر پيروان او نيز صدق مى‌كند. پس گفتم: آنكس كه جز شما را به عنوان رهبر بپذيرد از كسانى است كه خدا را بر روى لبه پرستيده است؟ فرمود: آرى و گاه مى‌شود به كلى از راه بيرون مى‌رود.

دلالت روايت بر توحيد طاعت خداوند و حصر جواز اطاعت و فرمانبرى در ذات خداوند كه به معناى حصر فرمانروايى در ذات مقدس اوست، آشكار و روشن است؛ زيرا اعتقاد به مطاع و فرمانروايى ديگر و اعتقاد به استحقاق اطاعت او بنابر صريح اين روايت شرك در اطاعت است و شرك در اطاعت، نظير شرك در سجود و ركوع است كه نقيض توحيد و ايمان خالص لله تعالى است.

عبارت «وَ قَدْ يَكُونُ مَحْضاً» در ذيل روايت، اشاره به اين مطلب است كه شرك در طاعت ممكن است به كفر محض و صريح و نفى طاعت خدا به طور مطلق بيانجامد؛

[1] . همان، ج 2، ص 397 و 398.