ارزش طبيعى يك كالا را در شرايط رقابت برابر، و عدم احتكار بايد به دست آورد، و شرايطى كه در نتيجه احتكار و انحصار به وجود مى‌آيد شرايطى است كه بر بازار به‌وسيله صاحبان سرمايه و پول تحميل مى‌شود؛

3. منظور از كارى كه شاخص ارزش يك كالاست كار متوسط اجتماعى است، كار هنرى كه موجب پيدايش ارزش بالايى در كالا مى‌شود كار فردى است و نبايد يك ساعت كار يك هنرمند برجسته را معيار ايجاد ارزش كالا شمرد. انسان‌ها از لحاظ استعداد و ذوق و هنر با يكديگر متفاوت‌اند، و لذا يك ساعت كار يك هنرمند برجسته يا يك پيشه‌ور خوش ذوق ممكن است به لحاظ ارزشى كه توليد مى‌كنند با چند ساعت كار يك كارگر ساده بتواند برابرى كند. بنابراين مقدار كارى را كه بايد به عنوان شاخص و معيار ارزش كالا درنظر گرفت مقدار متوسط كارى است كه در يك جامعه براى توليد كالا هزينه مى‌شود. بايد چنين محاسبه كرد كه در شرايط اجتماعى موجود براى توليد- مثلًا ده هزار تومان ارزش در يك كالا- به طور متوسط به چه مدت كار نياز است. مدت زمان متوسط كار در جامعه براى ايجاد مقدار معينى از ارزش مبادله‌اى شاخص اصلى تعيين ارزش كالاست.

تفاوت نيروى كار از نظر توان فنى و ميزان خبرگى و تجربه نيز منشأ تفاوت ارزش به وجود آمده مى‌شود، لذا بايد مدت زمانى را كه يك تكنسين فنى يا يك كارشناس با تجربه براى به دست آوردن توانايى فنى و مهارت كار هزينه كرده است را بر مقدار كارى كه به طور مستقيم در توليد كالا هزينه مى‌شود افزود و كار مركب را دو برابر كار ساده محاسبه نمود؛ بنابراين دو نوع كار داريم: كار مستقيم يا ساده كه همان مقدار كارى است كه در هنگام توليد هزينه مى‌شود و با كار كارگر ساده برابر است و كار غيرمستقيم كه بيش از زمان توليد و به‌وسيله كسب مهارت فنى و تجربه كار به دست مى‌آيد، بنابراين هر يك ساعت يك‌