ظهور حال عرضى است؛ زيرا وصف اراده آزاد كه مضمون مدلول تصديقى اول است، وصفى ذاتى براى عاقل است كه ملازم اوست. در حالى كه وصف قصد تفهيم مخاطب، وصفى ذاتى نيست كه با ذات متكلّم ملازم باشد؛ بلكه وصفى عرضى است كه منشأ آن حال خطاب است. بنابر اين، هر عاملى- از جمله محتمل القرينيه متّصل- كه به نوعى، ظهور حال خطاب را در قصد تفهيم مختل كند، دلالت كلام را بر مدلول تصديقى دوم مختل خواهد كرد.

بنابر اين، آنچه در اينجا شايسته بحث است، اختلال ظهور تصديقى دوم به محتمل القرينيه موجود است، وگرنه در آنجا كه متيقّن القرينيه متّصلى در كار باشد، انتفاى ظهور تصديقى دوم معلوم است. و نيز در آنجا كه محتمل القرينيه‌اى منفصل باشد، ثبوت ظهور تصديقى دوم مسلّم است؛ بلكه همين ظهور تصديقى، موجب نفى احتمال قرينيت منفصل و نيز احتمال وجود قرينه منفصل مى‌شود.

پرسشى كه در اينجا بايد پاسخ داده شود، اين است كه دليل تفاوت بين ظهور كلام در مدلول تصديقى اول كه با محتمل القرينيه متّصل موجود مختل نمى‌شود، و ظهور كلام در مدلول تصديقى دوم كه با محتمل القرينيه متّصل موجود مختل مى‌شود چيست؟

پاسخ اين است كه ظهور حال متكلّم در مدلول تصديقى اول، از وصفى لازم ذات متكلّم، نشأت گرفته است كه همان مريد بودن اوست. بنابر اين، قرينه بودن قرينه مخالف و ظهورش در نفى ظهور آن وصف لازم در دلالت بر وجود اراده در نفس متكلّم، بايد احراز شود، وگرنه ظهور وصف لازم مريد بودن عاقل مختار، در وجود اراده در نفس وى، همچنان به قوّت خود باقى است؛ بلكه همين ظهور، نافى احتمال خلاف ناشى از محتمل القرينيه متّصل موجود است.

لكن ظهور حال متكلّم در مدلول تصديقى دوم (قصد تفهيم مخاطب)، ظهورى است كه از وصف عارض «در مقام خطاب بودن» نشأت مى‌گيرد و محتمل القرينيه متّصل، از شكل‌يابى اين ظهور، در همان لحظه نخستين انعقاد آن جلوگيرى مى‌كند. به‌عبارتى ديگر: شكل گيرى ظهور حال متكلّم در قصد تفهيم مخاطب، متوقف بر عدم وجود قرينه بر خلاف است كه با وجود