\* اگر ابهام مفهومى باشد كه معقول نيست؛ زيرا هيچ مفهومى در عالم مفهومّيت نمى‌تواند مبهم باشد؛ بلكه ابهام مفاهيم از ناحيه تطبيق بر مصاديق است؛

\* و اگر مراد اين باشد كه مسمّا مفهومى است عرضى كه به وسيله آن به مركبى مبهم اشاره مى‌شود كه بنابر اين، ابهام در مشار إليه است نه در مشير، اين فرض نيز خلاف وجدان عرفى و متشرّعى است؛ زيرا وجدان عرفى و متشرّعى هيچ‌گونه ابهامى در معانى صلاة، صوم، حج و امثال آنها احساس نمى‌كند. الفاظى نظير صلاة، صوم، حج و ساير الفاظ شرعيه داّله بر عناوين عبادات يا معاملات- نظير ساير اسماء اجناس- بر معانى و مفاهيم روشنى دلالت مى‌كنند كه در عُرف شرع و لغت شناخته شده و معلوم است و هيچ گونه ابهامى ندارد.

و لذا ابهامى كه محقّق اصفهانى در معناى «خمر» نيز ادّعا فرمود، مورد پذيرش نيست. «خمر» نيز مانند ساير اسماء اجناس معناى معلومى دارد كه براى عرف اهل لغت واضح و روشن است‌[1].

به نظر مى‌رسد استاد شهيد، ابهام ادّعا شده در كلام محقّق اصفهانى را به‌معناى عدم وضوح مفهوم تفسير كرده است و لذا به تقريبى كه گفته شد بر ايشان اشكال گرفته است؛ در حالى كه ابهامى كه محقّق اصفهانى اراده كرده است، ابهام به‌معناى عدم تعين خصوصّيت است كه هيچ منافاتى با وضوح مفهوم و معنا لدى العرف ندارد. كلمه «خمر»- مانند ساير اسماء اجناس نظير «انسان»، «حيوان» و «نبات»- ابهامى به‌معناى عدم وضوح معنا ندارد؛ لكن بسيارى از اسامى اجناس؛ نظير «خمر»، «مسكر»، «ادام»، «قوت»، «مسكن»، «مأوى»، «مركب» و ده‌ها بلكه صدها عنوان ديگر كه همگى از اسماء اجناس‌اند و معانى واضح و روشنى لدى العرف دارند، از ناحيه فصول مقوّمه، و نيز به لحاظ خصوصيات كيفى و كمّى، يا مشخصّات فردى كاملًا مبهم‌اند، و به دليل همين ابهام سعه مفهومى گسترده‌اى دارند، و با مقولات نوعى متعدّدى قابل اتّحاد و جمع‌اند.

[1] . بحوث فى علم الأصول، ج 1، ص 198( نقل با تصرّف وتبيين).