شرعى‌اند، كدام يك از دو معناى صحيح يا اعم مجاز اولى است كه لفظ را بايد به مجرّد قرينه صارفه بر آن حمل نمود؟

مرحوم آخوند ضمن پذيرش كبراى مجاز اولى، تصوير نزاع بين صحيحى و اعمّى را مبتنى بر تحقّق صغراى آن در مسأله صحيحى و اعمّى مى‌دانند، و تحقّق صغراى مجاز اولى را در مسأله صحيح و اعم موقوف بر امكان اثبات اولويت معناى صحيح ويا اعم دانسته‌اند، و سپس به دليل آنكه راهى براى اثبات چنين اولويتى از ديدگاه شارع وجود ندارد، اشكال در تصوير نزاع بين صحيحى و اعمى را بنابر مجاز مستحكم دانسته‌اند.

\* اشكال شهيد صدر بر آخوند و تحليل آن:

استاد شهيد صدر (قدس سره) بر فرمايش مرحوم آخوند اعتراض كرده و مى‌فرمايد:

وَهَذَا الاعتِراضُ غَيرُ وَارِدٍ؛ إذ الطُولِيةُ بَينَ المعَانى المَجَازِيةِ مِمَّا لا ينبَغِى إنكَارُهُ.

و سپس طوليت بين معانى مجازيه را بر مبناى نظريه قرن اكيد توضيح داده، سرانجام همانند خود مرحوم صاحب كفايه اشكال را در تحقّق صغرى دانسته و مى‌فرمايد:

إلَّا أنَّ تَطبيقَ هَذِهِ الكُبرَى عَلَى محَلِّ البَحثِ لَا يخلُو مِن مَنعٍ؛ إذ لَا مَجَالَ لِزَعمِ طُوليةِ الأَعَمِّ لِلصَحِيحِ بَعدَ أن كَانَت العَلاقَةُ المُصَحّحةُ مَحفُوظَةً فِيهِمَا بِدَرَجَةٍ وَاحِدَةٍ عُرفاً[1].

معلوم نيست استاد شهيد به چه دليل كبراى مدّعاى صاحب كفايه را- يعنى طوليت بين معانى مجازى را- مورد اعتراض قرار داده است با آنكه صاحب كفايه بر كبراى طوليت بين معانى مجازيه ايرادى نگرفته است؛ بلكه مرحوم صاحب كفايه- همچون خود استاد شهيد- تنها تحقق صغرى را در محلّ بحث مشكل دانسته است!

تفاوتى كه بين نظر مرحوم صاحب كفايه و استاد شهيد صدر در اينجا وجود دارد در دليلى است كه براى انكار صغرى در ما نحن فيه به كار رفته است؛ زيرا ايراد صاحب كفايه اثباتى است و ايراد استاد شهيد صدر ثبوتى است و بين دو اشكال منافاتى نيست.

[1] . بحوث فى علم الأصول، ج 1، ص 187.