گوينده معنايى جز مراد تصديقى جدى او بوده است لكن گوينده غير حقيقت را حقيقت نشمرده و غير واقع را واقع ادعا نكرده است. تنها خلافى كه از او سر زده عدم رعايت قوانين عقلائى گفتارى است كه اگر در اين عدم رعايت غرضى عقلائى در كار باشد نزد عقلاء مقبول و پذيرفتنى است.

پديده معنايى پنجم (استعمال لفظ در موارد معناى داراى لايه‌هاى معنايى ناپيدا)

اين نوع كاربرى لفظ همه دلالت‌هاى پنج‌گانه كلام: (دو دلالت تصورى و سه دلالت تصديقى) را طبق قواعد و قوانين عقلانى گفتار در پى دارد، دلالت تصديقى سوم كلام نيز در كاشفيت از مراد جدى گوينده حجت است، و در پى آن دلالت كلام بر همه لوازم معناى مراد اگرچه مورد توجه و التفات گوينده نباشد حجت خواهد بود؛ زيرا لازم لاينفك حجيت دلالت تصديقى سوم، حجيت كلام در لوازم معناى مراد است. و از آنجا كه دلالت تصديقى سوم به‌معناى كاشفيت ظهور كلام- يا مراد استعمالى كلام- از مراد جدى است، حجيت دلالت تصديقى سوم به‌معناى حجيت كلام در كاشفيت از لوازم غير منفكه مراد جدى كلام متكلم است.

بسيارى از موارد كه شنونده مطلبى را از سخن گوينده مى‌فهمد كه گوينده به آن التفات نداشته يا شنونده‌اى از سخن گوينده مطلبى دريافت مى‌كند كه شنونده ديگر دريافت نمى‌كند مصداق همين پديده معنايى پنجم (يعنى: دلالت سخن بر لايه‌هاى معناى ناپيداى آن) است كه همان لوازم غير بين معناى كلام است. بنابر اين، تفاوت شنوندگان در فهم و عدم فهم يك لايه معنايى از كلام گوينده، يا حتى دريافت شنونده يك لايه معنايى را از كلام گوينده كه خود گوينده نيز التفات به آن نداشته است، به‌معناى بى ضابطگى جريان فهم معناى لفظ يا نسبيت معنا نيست؛ بلكه اين نوع دلالت نيز محكوم همان ضوابط دلالتى متعارف يا همان زنجيره دلالتى است كه در گذشته توضيح داده شد.

بنابر اين، اگر مفسرى از آيه قرآن مطلبى را در شرايط تاريخى معين يا پيش داشته‌هاى ويژه‌اى بفهمد كه ديگرى نفهميده است؛ نه به دليل تاريخى‌گرى فهم يا به دليل امتزاج افق معنايى مفسر