مطلب چهارم: تبيين حقيقت مجاز بنابر نظريه قرن اكيد:

بنابر نظريه قرن اكيد در تفسير وضع، حقيقت مجاز چگونه تبيين مى‌شود؟ استاد شهيد (رحمة الله عليه) در تبيين حقيقت مجاز به اين نكته اشاره مى‌كنند كه در دلالت مجازى سه خصوصيت وجود دارد كه هر نظريه‌اى كه در تفسير و تبيين حقيقت مجاز ارائه مى‌شود بايد به نحوى باشد كه بتواند با اين سه خصويت سازگار بوده و آنها را توجيه كند:

1) طوليت معناى مجازى نسبت به‌معناى حقيقى: بدين معنا كه دلالت لفظ بر معناى مجازى متفرّع بر معناى حقيقى و برخاسته از آن است؛ زيرا لفظى كه معناى حقيقى ندارد- يعنى: مهمل است و براى هيچ معنايى وضع نشده- معناى مجازى نيز ندارد. پس معناى مجازى، فرع معناى حقيقى است؛

2) اينكه دلالت لفظ بر معناى حقيقى اقوى است از دلالت آن بر معناى مجازى؛ زيرا دلالت لفظ بر معناى حقيقى نيازمند عنصر كمكى كه قرينه باشد نيست. در حالى كه دلالت لفظ بر معناى مجاز نيازمند اين عنصر كمكى است؛

3) با وجود دلالت لفظ بر معناى حقيقى، نوبت به‌معناى مجازى نمى‌رسد؛ لذا لازم است: ابتدا دلالت لفظ بر معناى حقيقى از كار بيفتد تا دلالتش بر معناى مجازى ميسّر شود.

استاد شهيد صدر (رحمة الله عليه) معتقدند: تبيين مجاز با در نظر گرفتن اين سه خصوصيت، تنها در پرتو نظريه قرن اكيد- كه نظريه مختار ايشان در تبيين حقيقت وضع و دلالت لفظ بر معناى حقيقى است- ممكن است؛ زيرا بنا بر نظريه قرن اكيد، دلالت لفظ بر معناى مجازى ناشى از اقتران مضاعفى است كه بين لفظ و معناى مجازى پديد مى‌آيد.

بنابر نظريه قرن اكيد: منشأ دلالت، اقتران اكيد بين لفظ و معناست كه حقيقت وضع نيز همان است. لكن، پس از آنكه لفظ در نتيجه قرن اكيد با معناى حقيقى از خاصيت دلالت بر آن برخوردار شد؛ معناى ديگرى كه با معناى حقيقى اقتران اكيد دارد با لفظ اقتران بالواسطه پيدا