شد و آثار سترگى در اين عرصه چون رجال برقى، رجال نجاشى، رجال كشى و رجال شيخ طوسى به فرهنگ اسلامى عرضه شد. جوهر اين دانش، كوشش براى شناختن و شناساندن راويان امين از غير امين و تميز سره از ناسره است.

حديث از زبان كسى نقل مى‌شود و اين‌كس ممكن است در نقل خود امين باشد؛ يعنى درست آنچه را كه شنيده است بى‌كم و كاست منتقل كند و ممكن است قوه ضبط درستى نداشته باشد و يا به عمد در حديث دستكارى و سپس منتقل كند. از اين‌رو نمى‌توان بى‌شناخت راوى يا راويان حديث و بررسى امانت دارى آنان، درباره حديثى اظهار نظر و بر اساس مفهوم آن استنتاج كرد.

علم رجال در كنار فقه همواره مسير تكاملى طى كرده و يكى از ابزارهاى كار آمد فقيهان بوده است. رساله حاضر نيز كارى است از فقيهى نامور و از نسل فرزانگان اين مرزوبوم؛ مردى كه يكسره خود را وقف علوم اسلامى- به‌ويژه آنها كه در حال فراموش شدن است- كرده و جان و تن در اين راه فرسوده است.

مؤلف اين اثر، حضرت آيت اللّه حسن زاده آملى بذل محبّت فرموده و اين رساله را براى تحقيق و نشر در اختيار مركز قرار دادند و حجج اسلام آقايان مدرسى، عرفان و محمودى زحمت بسط و تفصيل و تحقيق آن را به عهده گرفتند و با حفظ اصل اثر، كارى تازه عرضه داشتند. نشر چنين آثارى از سوى مركز گوياى دل مشغولى مسؤولان آن نسبت به فرهنگ اسلامى و كوشش براى گسترش آن است.

بدين وسيله از همه عزيزانى كه در پديد آوردن اين اثر ارزنده متحمل زحمات شدند، سپاسگزارى مى‌شود كه «لهم اجر غير ممنون»، انشاء اللّه تعالى.

محمّد مهدى فقيهى‌

مسئول مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى «پژوهشگاه»