را ياد نگرفته بودم، آيا اكنون مى‌توانم بر تقليد ايشان باقى بمانم؟ اگر اصلا مسائل ايشان را بلد نبودم چطور؟

بسمه تعالى‌

- مسائلى را كه در زمان حيات مرجع تقليد ياد گرفته‌ايد در صورت اعلميّت او از مجتهد حىّ بايد باقى بمانيد، و مسائلى را كه در زمان حيات از او ياد نگرفته‌ايد بايد به مجتهد زنده اعلم يا محتمل الاعلميّه رجوع كنيد، و اللّه العالم.

11

- اين جانب از مجتهدى تقليد مى‌كردم كه بعد از فوتشان به حضرتعالى رجوع كردم، و لكن بعد متوجه شدم كه حضرتعالى مى‌فرماييد اگر مجتهد ميت اعلم باشد بايد در مسائلى كه ياد گرفتيد باقى بمانيد، تكليف در اين صورت چيست؟

بسمه تعالى‌

- چنانچه اعلميت ايشان را احراز كرده‌ايد- با فحص از اهل خبره- در مسائلى كه در زمان حيات ايشان ياد گرفته‌ايد بايد به تقليد ايشان باقى باشيد- حتى اگر در آن مسائل به مجتهد زنده رجوع كرده‌ايد، رجوع اثرى ندارد و بايد به تقليد ايشان باقى باشيد- و در بقيه مسائل بايد به مجتهد زنده رجوع كنيد، و اگر اعلميت ايشان را احراز نكرده‌ايد در مسائلى كه از ايشان در زمان حيات ياد گرفته‌ايد مى‌توانيد باقى باشيد و مى‌توانيد به مجتهد زنده رجوع كنيد (لكن در اين فرض اگر در آن مسائل به مجتهد زنده رجوع كرده‌ايد ديگر نمى‌توانيد از ميت تقليد كنيد) و در بقيه مسائل بايد به مجتهد زنده رجوع كنيد، و اللّه العالم.

12

- در رساله‌هايى كه از ناشران مختلف چاپ مى‌شود با توجه به اينكه اول رساله اجازه حضرتعالى ذكر شده است بازهم اختلافاتى در بين آنها ديده مى‌شود، البته اختلافات جزئى مى‌باشد، مرقوم فرماييد در اين گونه موارد چه كار كنيم؟ و مورد ديگر آنكه اگر حكم استفتاء با حكم داخل رساله مغايرت و يا اختلاف جزئى داشته باشد در اين گونه موارد تكليف چيست؟

بسمه تعالى‌

- در موارد اختلاف به ما رجوع كنيد، يا به آنچه كه مطابق احتياط است عمل كنيد، و اللّه العالم.

13

- آيا بدون تقليد مى‌شود فرايض دينى را انجام داد (بدون مراجعه به رساله عمليه)؟