[جواب‌]

باسمه تعالى؛ چنانچه وسائل كشت مهيّا بوده ولى شخص اول اعتنايى به كشت نداشته، احياء آن زمين براى ديگران جايز است، و الله العالم.

(1252)

عده‌اى از مالكين اراضى زراعى كه هركدام مثلًا ده هكتار يا بيست و يا بيشتر زمين زراعتى دارند هركدام از آنها مدعى هستند كه محاذى زمينمان از يك طرف تا ريشه كوه و از طرف ديگر تا رودخانه ملحق به زمين زراعتى ما مى‌باشد و ملك ما است در صورتى كه از هر طرف چند كيلومتر تا كوه و رودخانه فاصله دارد و اينها اراضى طبيعى و سنگلاخ و علف‌رو مى‌باشد و به همان شكلى كه خلقت شده تغيير نكرده و هيچ‌كس در آن كارى انجام نداده است، آيا مى‌شود از هر طرف چند كيلومتر از منابع طبيعى در ملكيت ملحق باشد به آن زمينهاى زراعتى با آن همه فاصله آيا مى‌توانند همان منابع طبيعى را براى سكونت و خانه‌سازى به ديگران بفروشند؟ و اگر آنهايى كه نياز به مسكن دارند به مدعيان پول ندهند آيا مى‌توانند مدعيان ممانعت كنند يا خير؟ خلاصه آيا چندين كيلومتر منابع طبيعى تابع زمين زراعى مى‌شود؟

تقاضا مى‌شود دستور اسلام را بيان فرمائيد.

[جواب‌]

باسمه تعالى؛ صاحبان زمينهاى زراعتى در زمينهاى باير اطراف به مقدار مورد نياز در زراعت حقّ حريم دارند؛ و اگر صاحبان حيواناتى در آنجا هم هستند، زمينهاى باير كه مرتع است مورد حقّ آنهاست؛ در هر صورت حريم و مرتع ملك نيست و فقط متعلق حق است كه ديگران نمى‌توانند با صاحب حق مزاحمت كنند، و الله العالم.

(1253)

اهل يك دهكده دست جمعى در دامنه كوهى خانه ساخته‌اند، هر يك به اندازه عرض زمين خود- كه يك سوى آن كوه و سوى ديگرش خيابان است- از كوه را تصرف كرده‌اند، و هرگونه تصرفى را هم انجام داده‌اند، و به كسى هم اجازه استفاده از تصرفى خود نمى‌دهند، يكى از صاحبان خانه‌ها به شهر ديگر مهاجرت كرده و كسى در طرف كوه خانه او خانه ساخته، و دست‌