انجام دهد؟ اگر عذرش به خاطر ضيق بودن منى باشد، شرعا منى توسعه پيدا كرده و شامل وادى محسر نيز مى‌شود، و او مى‌تواند در وادى قربانى كند نه در خارج از آن. البته در صورتى كه در وادى هم امكان نداشت، جايز است كه در مكه قربانى نمايد، و اگر عذرش از اين جهت باشد كه نگذارند در منى قربانى نمايد و قربانگاه را در خارج از منى تعيين كرده باشند، در اين صورت اگر از ذبح كردن در منى تا آخر ذى الحجّه نااميد شود، جايز است كه در خارج از منى ذبح كند و اگر بداند كه در ايام تشريق و يا تا آخر ذى حجه براى ذبح در منى قدرت پيدا مى‌كند، واجب است كه ذبح را تأخير انداخته و در منى قربانى كند.

مسأله 466- اگر عمدا قربانى را در روز عيد ترك و بقيه واجبات حج از قبيل حلق و يا تقصير و طواف را انجام دهد، در صورتى كه ترك قربانى را ادامه دهد، حجش باطل است، و اگر قبل از انقضاء وقت تدارك كرده و قربانى نمايد، حجش صحيح است، ولى واجب است كه طواف را اعاده كند، و اما اعاده نكردن حلق و يا تقصير خالى از قوت نيست، گرچه احتياط آن است كه اعاده شود، و اگر از روى فراموشى و يا ندانستن مسأله، قربانى را ترك كند و بعد يادش بيايد، واجب است كه ذبح و يا نحر نمايد و لو اين كه در آخر ذى الحجّه متوجه شود و در اين حالت طواف و عمل بعد از طواف هم واجب نيست كه اعاده شود.

مسأله 467- واجب است كه قربانى يا شتر باشد و يا گاو و يا گوسفند. اگر شتر باشد بايد پنج سال را تمام كرده و داخل شش‌