پيرمردان و بيماران از اين حكم مستثنى هستند، و آن‌ها پس از اين كه مدت كوتاهى از شب دهم ذى الحجة را در مشعر الحرام توقف كردند مى‌توانند پيش از طلوع فجر به سوى منى حركت كرده و جمره عقبه را همان شب رمى كنند.

مسأله 446- كسى كه به خاطر فراموشى يا فراهم نشدن وسيله نقليه و يا عذرهاى ديگر نتواند وقوف اختيارى بين الطلوعين را در مشعر الحرام درك كند، بايد وقوف اضطرارى را انجام دهد؛ يعنى مدتى از زمان طلوع آفتاب تا ظهر روز دهم را در مشعر الحرام توقف نمايد.

درك دو وقوف‌

مسأله 447- چنانچه پيشتر بيان شد، هر كدام از وقوف در عرفات و مشعر دو وقت دارد:

يكى وقت اختيارى و ديگرى وقت اضطرارى.

وقت اختيارى وقوف در عرفات از زوال روز نهم ماه ذى الحجّه تا غروب همان روز است. و وقت اضطرارى آن شب دهم ذى الحجة تا طلوع فجر است. زمان اختيارى وقوف در مشعر الحرام از طلوع فجر روز دهم ذى الحجة تا طلوع آفتاب است، و وقت اضطرارى آن از طلوع آفتاب تا زوال همان روز است.

مسأله 448- درك نكردن وقوف اختيارى در عرفات و مشعر الحرام چند صورت دارد كه به ترتيب زير بيان مى‌شود:

1- در عرفات و مشعر فقط وقوف اضطرارى را درك كند، و از