هشيار شده سپس حد زده مى‌شود.[1]

سلّار در مراسم:

شراب خواران در حال مستى تازيانه زده نمى‌شود ...[2]

قاضى ابن برّاج در مهذب:

تا وقتى كه شراب خوار، مست است، حد بر او زده نمى‌شود، پس از هوشيارى او را حد مى‌زنند.[3]

محقق در شرايع:

شراب خوار را لخت كرده و بر پشت و شانه‌اش مى‌زنند و بر صورت و عورت او تازيانه زده نمى‌شود. بر شراب خوار حد زده نمى‌شود مگر پس از هشيارى.[4]

علامه حلّى در قواعد:

بر شراب خوار در حال مستى حد زده نمى‌شود، بلكه تا زمانى كه هشيار شود، حد به تأخير مى‌افتد.[5]

صاحب جواهر ضمن شرح عبارت شرايع مى‌گويد:

اختلافى در اين مسأله نيست كه حد بر مست جارى نمى‌شود تا زمانى كه هشيار گردد. تا اينكه فايده حد كه همان بازداشتن از ارتكاب دوباره جرم است، حاصل مى‌شود.[6]

هرگاه نظر فقها نسبت به حالت مستى و ناهشيارى اين چنين است، نظر ايشان نسبت به حالت بى‌حسى عمومى و عدم احساس ضرب و درد چگونه خواهد بود؟ حتماً به طريق اولى بايد اقامه حد در اين حالت درست نباشد.

اگر چه آراء فقها فى نفسه دليل و مستند شرعى در اين مسأله نيست، چنانكه تعليل صاحب جواهر نيز بيشتر به بيان حكمت احكام شبيه است و علت اصطلاحى نيست؛ اما با اين همه، از اين گونه عبارات فقها مى‌توان همان استظهارى را كه در دو تقريب گذشته بيان كرديم به دست آورد. آنچه از اين گونه سخنان فقها بر مى‌آيد اين است كه اولًا، در

[1] نهايه، ص 712.

[2] مراسم، ص 257.

[3] مهذب، ج 2، ص 536.

[4] شرايع، ج 4، ص 950.

[5] قواعد الاحكام، ج 2، ص 263.

[6] جواهر، ج 41، ص 461.