و ستمكارند. در جنگ [جمل و صفين‌] جمعيت بسيارى از مسلمانان و صحابه كشته شدند. پيش‌تر از آلوسى روايت كرديم كه سيصد نفر از صحابه بيعت رضوان تحت فرماندهى حضرت على عليه السّلام در جنگ صفين به دست معاويه كشته شدند.

8- گروهى از صحابه با على عليه السّلام در نهروان جنگيدند. چنانچه در صحاح آمده است.

پيامبر صلّى اللّه عليه و اله از اين واقعه خبر داده بود.

9- برخى (عثمان) صحابه حكم بن عاص را كه به دستور پيامبر صلّى اللّه عليه و اله مطرود و تبعيدى شده بود، به مدينه بازگرداند و هزار درهم به وى بخشيد.

10- برخى صحابه [وليد بن عقبه‌] در حالت مستى در شهر كوفه نماز صبح را چهار ركعت خواند.

11- جمعى از صحابه با على عليه السّلام مخالفت كردند و با آن حضرت به سبب مطالبه قاتلين عثمان جنگيدند و چون سردسته گروه باغيه به حكومت دست يافت به كلى مسئله قاتلين عثمان را فراموش كردند.

12- عده‌اى از صحابه [از ادامه جنگ احد دست كشيدند و از لشكر دشمن‌] فرار كردند.[1]

13- تعدادى از صحابه خلافت را تبديل به سلطنت باطل كردند.[2]

[1] . عبد العزيز دهلوى در تحفة اثنى عشريه مى‌گويد: فرار از جنگ در غزوه احد از همه صحابه به جز سى نفر سر زده است و روشن است كه فرار از جنگ از گناهان كبيره است؛ ولى خداوند آن‌ها را بخشيد.

[2] . هنگام نوشتن اين كتاب در دمشق پايتخت سوريه بودم و معاويه نخستين پايه‌گذار پادشاهى در اسلام و كارهايش را از مرور مى‌كردم.

او در تحكيم پايه‌هاى حكومتش و پايه‌گذارى نظام اموى هرآنچه مى‌توانست، انجام داد؛ در اتهام، تزوير و نيرنگ، جعل احاديث و نشر دروغ بر ضد بنى هاشم و بزرگشان على عليه السّلام كوتاهى نكرد. بالاتر از اين خوبان بنى هاشم و سرور جوانان بهشت، ريحانة النّبى و سبط اكبر رسول اللّه صلّى اللّه عليه و اله امام حسن مجتبى عليه السّلام را كشت. پيش از آن هم اصحاب رسول اللّه صلّى اللّه عليه و اله، زاهدان و مؤمنان را در جنگ صفين به شهادت رساند.

مى‌ترسم كه ديوارها و زمين دمشق بر عقل من از تعديل اين اموى بخندند؛ زيرا اگر مثل چنين شخصى عادل شمرده شود، تا روز قيامت هيچ فاسقى ميان مسلمانان باقى نخواهد ماند.