6- از راه حكم:

انسان دو قسم علم دارد، تصور و تصديق.

تصور، ادراك مجرد است مانند ادراك خورشيد، ادراك آب، فلز، احمد، خانه و امثال اينها.

تصديق، ادراكى است با حكم مانند: خورشيد هنوز طلوع نكرده است. آب گرم است. اين حكم و اذعان؛ قابل تجزيه نيست و لذا صاحب آن ادراك كه روح است نيز مجرد خواهد بود، و اگر روح مادى مى‌بود بايد اثر آن كه همان حكم و اذعان و تصديق باشد نيز مادى و قابل تجزيه ميبود.

اگر اين بيان و نظاير آن را بپذيريم تجرد رود را از دوره طفوليت ثابت مى‌كند، زيرا اطفال در كوچكى تصديقات زيادى دارند و نيز مى‌شود آنها را بر سستى نظر صاحب اسفار كه روح را در اول جسمانى مى‌داند شاهد آورد.

7- از راه تعقل متقابلات‌

نفس محل متقابلات است و اگر جسم مى‌بود حصول وجودهاى متضاد مانند؛ سواد و بياض، علم و جهل با هم در آن محال مى‌بود. زيرا كه صورت ضدين بلكه مطلق متقابلين با هم در جسم واحد حلول نمى‌تواند و حال نفس بر خلاف حال جسم است، زيرا كه چون صورتى يكى از متقابلان در آن حلول كند واجب است كه صورت آن ديگر نيز حلول كند، به جهت آنكه تعقل متقابلان با هم‌