وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ‌ و اگر متابعت نمايى اى محمد ص‌ بِأَهْوائِهِمْ‌ آرزوهاى ايشان را هوا رائيست كه تابع شهوتست يعنى اگر پيروى امور شهوى ايشان كنى كه از تسويلات نفسانى و شيطانى است‌ بَعْدَ الَّذِي‌ از پس آن چيزى كه براستى‌ جاءَكَ‌ آمده است بتو مِنَ الْعِلْمِ‌ از دانش كه وحى است در حقيقت اسلام و بطلان ملت ايشان يا از دين معلوم الصحه ببراهين ظاهره‌ ما لَكَ مِنَ اللَّهِ‌ نباشد مر تو را از عذاب خداى‌ مِنْ وَلِيٍ‌ هيچ دوستى كه رهاننده تو باشد از آن‌ وَ لا نَصِيرٍ و نه يارى دهنده در دفع آن گويند صورت خطاب راجع بآن حضرت است و معنى راجع بامت چه اين صورت از آن حضرت از امور مستحيله است و بنا بر آنكه مراد حضرت باشد آيه دليل خواهد بود بر صحت وعيد آن كسى كه معلوم حقتعالى باشد كه هرگز مرتكب معصيت نخواهد شد و از جاده مستقيمه شريعت اسلام قدم بيرون نخواهد نهاد چه حقتعالى علم داشت كه پيغمبر او تابع اهواى يهود و نصارى و ساير اديان باطله نخواهد شد پس آيه جارى مجراى‌ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ‌ باشد و مقصود از آن تنبيه باشد بر آنكه حال امت او در آن اغلظ است از حال او زيرا كه منزلت ايشان دون منزلت او است يعنى با وجود علو رتبه و رفعت عاليه پيغمبر اگر تابع اهواى غير ملت دين اسلام شود او را ولى و ناصرى نباشد در دفع عذاب از او پس امت او بطريق اولى كه يارى و ناصرى نداشته باشند و بعد از ذكر احوال كفار اهل كتاب در بيان مؤمنان ايشان ميفرمايد كه‌ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ‌ آنان كه عطا كرده‌ايم ايشان را كتاب تورية يَتْلُونَهُ‌ ميخوانند آن كتاب را يا متابعت آن ميكنند حَقَّ تِلاوَتِهِ‌ چنان كه حق خواندن و يا متابعت كردن آنست يعنى با خضوع و خشوع و صفاى اعتقاد بدون تغيير و تحريف و آنها عبد اللَّه بن سلام و شعيب بن عمرو و تمام بن يهودا و اسد و اسيد و كعب و ابن يامين و ابن صوريا و بحيراء راهب بودند و از ابن عباس روايتست كه آيه در شان اهل سفينه است از ملازمان نجاشى كه با جعفر بن ابى طالب از ديار حبشه بمدينه آمدند و ايمان آوردند و بنا بر اين مراد بكتاب انجيل است چه ايشان نصارى بودند و از قتاده و عكرمه مرويست كه مراد اصحاب حضرت رسالت (ص) اند كه بخضوع تمام تلاوة قرآن ميكردند كه‌ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ‌ و بمامور به آن امتثال ميكردند و از منهى آن اجتناب مينمودند و بر هر تقدير ميفرمايد كه‌ أُولئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ‌ آن گروه كه ايمان آورده‌اند بكتاب خدا نه آنها كه تحريف و تبديل كردند و كلبى گفته كه حق تلاوت آن وقوفست نزد ذكر جنت و نار و سؤال جنت و استعاذه از نار و گويند حق تلاوت ترتيل الفاظ است و فهم معانى آن و تدبر در آن و يا عمل كردنست بمحكمات آن و ايمان آوردن‌