2. فُرقان‌

فُرقان، مصدر با معناى اسم فاعل، از ريشه «ف ر ق» است. اين مادّه به معناى جدايى انداختن ميان دو چيز است.[1] قرآن را از آن‌رو «فرقان» گويند كه ميان حق و باطل و درستى و نادرستى جدايى مى‌افكند.[2] كلمه «فرقان» براى اشاره به اين ويژگى قرآن، از «فرق» بليغ‌تر است؛ زيرا براى جدايى انداختن ميان حق و باطل به كار مى‌رود.[3]

ليكن در دو حديثى كه در متن آمد، دو وجه ديگر در تبيين اين نام ذكر شده است:

وجه اوّل: قرآن از آن رو «فرقان» ناميده شده كه آيات و سوره‌هاى آن، متفرّق (جدا از هم) نازل شده‌اند، بر خلاف ديگر كتب آسمانى كه يكباره و دفعى نازل گشته‌اند.[4]

وجه دوم: مقصود از قرآن، همه كتاب خدا (اعم از محكم و متشابه) و مقصود از فرقان، آيات محكم اند كه عمل كردن به آنها واجب است.[5]

شايان ذكر است كه منافاتى ميان سه وجه ياد شده، وجود ندارد. بنابر اين، همه اين وجوه مى‌توانند در اين نام‌گذارى مورد توجّه باشند.

قرآن كريم در هفت آيه از «فرقان» ياد كرده است‌[6] كه تنها در دو آيه، مراد، قرآن كريم است.[7] در بسيارى از روايات نام «فرقان» براى قرآن به كار رفته است، بويژه هر گاه از قرآن در كنار ديگر كتب آسمانى ياد شده است.[8]

[1]. مفردات ألفاظ القرآن: ج 2 ص 378؛ لسان العرب: ج 10 ص 299- 300؛ العين: ج 5 ص 149 ماده« فرق».

[2]. تفسير الفخر الرازى: ج 2 ص 378؛ روض الجنان: ج 1 ص 10؛ تفسير البيضاوى: ج 4 ص 205.

[3]. مفردات الفاظ القرآن: ج 2 ص 378 ماده« فرق».

[4]. ر. ك: ص 14 ح 2.

[5]. ر. ك: ص 14 ح 3.

[6]. بقره: آيه 53 و 185؛ آل عمران: آيه 4؛ انفال: آيه 41 و 29؛ انبيا: آيه 48؛ فرقان: آيه 1.

[7]. آل عمران: آيه 4؛ فرقان: آيه 1.

[8]. ر. ك: الخصال: ص 457؛ علل الشرائع: ج 1 ص 161؛ كتاب من لايحضره الفقيه: ج 4 ص 177؛ مسند ابن حنبل: ج 2 ص 357 و 413؛ سنن الترمذى: ج 4 ص 231.