ديدگاه سوم: توقيفى بودن بيشتر سوره‌هاى قرآن‌

جمعى از قرآن‌پژوهان معتقد به توقيفى بودن ترتيب بيشتر سوره‌هاى قرآن اند؛ اما در عين حال، جاى دادن تعداد اندكى از سوره‌ها مانند سوره توبه و يا تقديم و تأخير دو سه سوره را اجتهادى و مربوط به پس از پيامبر مى‌دانند. بيهقى (م 458 ق)، ابن عطيه (م 542 ق)،[1] ابن حجر (م 852 ق)،[2] سيوطى (م 911 ق)[3] و برخى از معاصران،[4] از اين گروه‌اند. از اين گروه، ابن عطيه معتقد است با توجه به اخبار، ترتيب سوره‌هاى سبع طوال، حواميم و مفصّلات- كه بخش عظيمى از قرآن را در بر مى‌گيرند- توقيفى، ولى ترتيب برخى ديگر اجتهادى است؛[5] ولى ابو جعفر ابن زبير معتقد است كه گزارش‌ها بر بيش از آنچه ابن عطيه گفته است، دلالت دارند.[6] سيوطى با استناد به روايت ابن عباس، نظر بيهقى را كه به توقيفى بودن همه سوره‌ها جز برائت و انفال معتقد است، مورد اطمينان مى‌داند.[7] دليل اين گروه، آن است كه بيشتر ادله قول نخست، يعنى توقيفى بودن ترتيب همه قرآن، تنها مى‌تواند ترتيب سوره‌هايى مانند السبع الطوال، مئين، مفصّلات و ... را كه در گزارش‌هاى تاريخى از آنها نام برده شده است، اثبات كند و اگر چه اينها بيشترِ سوره‌هاى قرآن را در بر مى‌گيرند، اما معدود سوره‌هايى باقى مى‌مانند كه نمى‌توان جاى‌گذارى آنها را با اطمينان به پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت داد. براى نمونه در گزارشى، ابن عباس از عثمان مى‌پرسد كه چرا سوره انفال را كه از مثانى است، با سوره توبه كه از مئين است، در كنار هم‌

[1]. المحرر الوجيز: ج 1 ص 50.

[2]. فتح البارى: ج 9 ص 39.

[3]. الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 167.

[4]. ر. ك: مناهل العرفان: ج 1 ص 351- 352؛ التحرير و التنوير: ج 1 ص 87.؛ تاريخ قرآن، راميار: ص 295؛ تاريخ قرآن، حجتى: ص 90- 93.

[5]. المحرر الوجيز: ج 1 ص 50.

[6]. البرهان فى تناسب سور القرآن: ص 74؛ البرهان فى علوم القرآن: ج 1 ص 258.

[7]. الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 167.