شده يا اين كار بعد از آن حضرت صلى الله عليه و آله و به دست صحابه انجام گرفته است، اختلاف جدى وجود دارد. طبعاً مدعيان توقيفى بودن ترتيب سور، جمع و گردآورى قرآن را مربوط به زمان رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌دانند، هرچند قرآن در نوشت‌افزارهاى مختلف بوده و بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله ميان دو جلد قرار گرفته باشد. اما كسانى كه ترتيب سوره‌ها را اجتهادى مى‌دانند، جمع قرآن (به معناى مرتّب كردن سوره‌ها در چينش كنونى) را مربوط به بعد از آن حضرت مى‌دانند. كسانى نيز قائل به تفصيل‌اند كه در اين جا به بررسى ديدگاه‌هاى مختلف مى‌پردازيم.

ديدگاه نخست: توقيفى بودن ترتيب سوره‌ها

جمع فراوانى از جمله ابن اشته اصفهانى (م 236 ق)،[1] حارث بن اسد محاسبى (م 243 ق)،[2] بلخى (م 319 ق)،[3] ابن انبارى (م 328 ق)،[4] سيد مرتضى (م 436 ق)،[5] حاكم جِشَمى (م 494 ق)،[6] كرمانى (م 500 ق)،[7] طَبْرِسى (م 548 ق)،[8] ابن‌شهر آشوب (م قرن 6 ق)،[9] ابن‌حصار (م 611 ق)،[10] نيشابورى (م 827 ق)،[11] ابوشامه مَقدِسى (م 665 ق)[12] و جمع زيادى از معاصران،[13] معتقدند كه جمع قرآن با ترتيب‌

[1]. الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 167.

[2]. الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 167.

[3]. سعد السعود: ص 192.

[4]. فتح البارى: ج 9 ص 38؛ الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 171.

[5]. مجمع البيان: ج 1 ص 42- 43.

[6]. كاوشى در تاريخ جمع قرآن: ص 16.

[7]. الإتقان فى علوم القرآن: ج 1، ص 165.

[8]. مجمع البيان: ج 1، ص 42- 43.

[9]. متشابه القرآن: ج 2 ص 77.

[10]. الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 164.

[11]. غرائب القرآن: ج 1 ص 28.

[12]. المرشد الوجيز: ص 67 ح 70.

[13]. ر. ك: كاوشى در تاريخ جمع قرآن: ص 16- 17.