«سار، يَسور، سوراً». چنانچه از ريشه نخست باشد، به معناى «باقى‌مانده»[1] است و اگر از ريشه دوم باشد كه بر علّو و ارتفاع و بالا رفتن و صعود كردن دلالت دارد، به مفهوم «برجسته، ممتاز و مشخّص» خواهد بود. بر پايه معناى دوم، به برآشفتگى هنگام خشم، «سَوْرَة الغضب» و به بر آمدن خمر هنگام جوشيدن و غَلَيان نيز «سَوْرَة الخَمر» مى‌گويند.[2] بر پايه معناى دوم براى سوره، معانى شش‌گانه‌اى ذكر كرده‌اند:

1. فضل و منزلت. 2. شرف. 3. علامت و نشانه. 4. ساختمان زيبا و برافراشته. 5. هر رده از رده‌ها و رگه‌هاى ديوار. 6. قسمت مجزا از ديگرى.[3]

سوره، در اصطلاح و عرف مسلمانان، عبارت است از: «مجموعه‌اى از آيات كه كمّيت و آغاز و انجام آن توقيفى و بر پايه وحى است» و بر اين اساس، به هر يك از فصول و بخش‌هاى صد و چهارده‌گانه قرآن مجيد، «سوره» گفته مى‌شود. هر يك از سوره‌هاى قرآن، يك هدف يا چند هدف را (بر اساس پذيرش يا عدم پذيرش وحدت موضوعى سوره‌ها) تعقيب مى‌كند و معارفى خاص را در بر دارد و با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» آغاز مى‌شود، مگر سوره توبه.

در وجه نام‌گذارى سوره‌هاى قرآنى گفته‌اند: همان گونه كه «سور مدينه» (حصار و ديوار بلندى كه در قديم، پيرامون شهر مدينه بود) شهر را در بر مى‌گيرد، سوره قرآن نيز از آن جهت كه همچون حصار شهر، رشته‌اى از آيات را احاطه كرده، «سوره» ناميده شده است.[4] كوتاه‌ترين سوره قرآن، سوره كوثر است كه سه آيه دارد و بلندترين سوره، بقره است با 286 آيه.

[1]. لسان العرب: ج 4 ص 339- 340 مادّه« سأر».

[2]. معجم المقاييس اللغة: ج 3 ص 115 مادّه« سور»؛ مختار الصحاح: ص 170؛ مجمع البيان: ج 7 ص 218.

[3]. ر. ك: أقرب الموارد: ج 1 ص 556؛ المنجد: ص 362 مادّه« سأر»؛ القاموس المحيط: ج 2 ص 53 مادّه« سور».

[4]. مجمع البيان: ج 5 ص 188؛ الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 147.