از آيه نخست آنهاست، چنان كه به اجماع عالمان و قائلان اعداد پيش‌گفته، بسمله در آيه 31 از سوره نمل، بخشى از آيه است.

در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده است كه شمار آياتى كه جبرئيل عليه السلام بر پيامبر فرود آورد، 17000 آيه است.[1] اين‌گونه روايات، پس از بررسى نسخه‌ها و احراز يكسان بودن همه نُسَخ، بايد به گونه‌اى توجيه شوند كه به نتيجه تحريف قرآن نينجامد و گر نه به دليل مخالفت با قرآن- كه در آيه نهم از سوره حجر، اين كتاب الهى را حفاظت شده از جانب خدا مى‌داند- مردودند.[2]

اجمالًا تعيين حدود آيات و شماره‌گذارى آنها به زمان پيامبر صلى الله عليه و آله باز مى‌گردد و در برخى روايات به شمار آياتِ بعضى از سوره‌ها (حمد، هفت آيه و مُلْك، سى آيه) اشاره شده است.[3]

به نظر علامه طباطبايى: «در باره شمارگانِ گفته شده براى آيات، نصّ متواتر يا خبر واحد معتبرى نيست كه بتوان بر آن اعتماد كرد. بنا بر اين، اعتقاد به هيچ يك لازم نيست. بلكه مى‌توان هر يك را با تحقيق پذيرفت يا رد كرد».[4] گفتنى است كه آنچه در ميان عوام رواج يافته كه شمار آيات قرآن 6666 است، پايه‌اى ندارد و هيچ يك از اصحاب اعداد، به آن قائل نيست.

سوره، در لغت و اصطلاح‌

سوره در مفهوم لغوى به معانى متعددى آمده است و علت آن، اختلاف نظرى است كه در ريشه اصلى آن وجود دارد كه از مادّه «سَئِر، يَسأر، سئراً» است يا از مادّه‌

[1]. الكافى: ج 2 ص 634؛ تفسير نور الثقلين: ج 1 ص 313.

[2]. ر. ك: ص 313( فصل چهارم: نگاه داشتن قرآن از تحريف).

[3]. الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 184- 186؛ القرآن فى الإسلام: ص 151.

[4]. الميزان فى تفسير القرآن: ج 13 ص 232.