رفتار و اخلاق، دو گونه است: گاه رفتار، پديدآورنده اخلاق است كه به‌واسطه تكرار رفتارى خاص محقق مى‌شود، يعنى تكرار رفتارى خاص، سرانجام به شكل‌گيرى اخلاقى خاص منجر مى‌شود؛ و گاه رفتار، فقط اخلاق را متجلى مى‌كند، يا نمود آن يا نشئت گرفته از آن خصوصيت اخلاقى است. شكل ذيل، رابطه رفتار با اخلاق را نشان مى‌دهد:

...

اما رفتارى كه برخاسته از اخلاق نباشد و فقط به صورت مقطعى از فاعل صادر شده باشد، اگر قابل ارزش‌گذارى باشد، مى‌تواند مشمول بحث ما شود؛ زيرا آگاهى فاعل به ارزشمندى رفتارش، انگيزه براى او ايجاد خواهد كرد تا با تكرار آن، ملكه آن رفتار نيك را در خود پديد آورد.

ل- اصالت فضيلت يا رفتار

يكى از پرسش‌هايى كه بايد به آن پاسخ دهيم، اين است: آيا در اخلاق، اصالت را به ايجاد و شكل‌گيرى فضايل در انسان مى‌دهيم، يا نفسِ عملِ برخوردار از ارزش اخلاقى مهم است؟ به عبارت ديگر، آيا در اخلاق، فضيلت اصالت دارد يا رفتار؟ آيا هدف اخلاق اين است كه فضيلتى در آدمى شكل گيرد و تحقق يابد، يا مهم اين است كه رفتارها اصلاح شود اگرچه رفتارهاى اصلاح‌شده، در وجود فاعل نهادينه و به ملكه تبديل نشده باشد؟

در پاسخ به اين پرسش بايد گفت: اولًا بر اساس برداشت ما از متون دينى، در اخلاقْ دستيابى به فضايل اخلاقى و دورى از رذايل اخلاقى اصالت دارد و مسئله محورى است. البته رايج‌ترين و پيشينه‌دارترين معناى اخلاق از ديدگاه عالمان و فيلسوفان اسلامى و دينى و حتى غيردينى عبارت است از ملكات و صفات پايدار در نفس، كه به‌راحتى و بدون نياز به تفكر و تأمل باعث صدور افعالى متناسب با