ايشان همچنين مى‌فرمايد:

انّ محل الايمان الجنان و سبيله الأذُنان.[1]

دل، محل ايمان و راه [ورود] آن، دو گوش است.

و درباره نقش چشم مى‌گويد:

العيون طلائع القلوب.[2]

چشم‌ها پيش‌قراولان دل‌هايند.

با دقت و تأمل در متونى كه حواس را ابزار شناخت معرفتى كرده، نتايج ذيل به دست مى‌آيد:

1. در بيشترِ متون قرآنى و روايى، از ميان حواس پنج‌گانه فقط نام گوش و چشم برده مى‌شود؛ زيرا نقش اين دو حس، از سه حس ديگر بسيار مهم‌تر و اساسى‌تر است. به عبارت ديگر سه حس لامسه، بويايى و چشايى در مقابل دو حس شنوايى و بينايى چندان مهم تلقى نمى‌شود و اثر معرفتى اندكى دارد.[3]

2. از ميان دو حس شنوايى و بينايى، حس شنوايى مهم‌تر، و در مسير كسب علم و معرفت كارآمدتر است. ازاين‌رو در قرآن و برخى روايات، با مقدم كردن نام «سمع» بر «بصر» كه گاه از آن به «ابصار»- با صيغه جمع- در برابر «سمع»، با صيغه مفرد- تقدم شنوايى بر بينايى و اهميت بيشتر آن را آشكار كرده است؛ اهميتى كه امروزه نيز اثبات شده است؛ زيرا اولًا بيشترِ علوم از طريق شنيدن به انسان منتقل مى‌شود و چشم دراين‌خصوص از مرتبه پايين‌ترى برخوردار است؛ ثانياً ناشنوايى، ناتوانى در گفتار را نيز در پى خواهد داشت و برقرارى ارتباط انسان با ديگران و نيز كسب دانش و معرفت را به‌كلى مختل مى‌سازد؛ درحالى‌كه نداشتن بينايى تا اين اندازه اثرگذار يا مختل‌كننده نيست.

2. عقل‌

«عقل» در اصطلاح حكما و فلاسفه، به معناى قواى نفس انسان براى ادراك كليات و استنباط مسائل نظرى از مقدمات بديهى و معلوم است.[4] همچنين عقل،

[1]. غرر الحكم: ح 3472.

[2]. عيون الحكم و المواعظ: ص 38 ح 836.

[3]. ر. ك: الميزان فى تفسير القرآن: ج 15 ص 54.

[4]. عقل و معرفت عقلى، دانش‌نامه امام على( ع): ج 1 ص 14.