مى‌آموزد؛[1] اما در دنيا، فرايند يادگيرى و مراحل. آن را بايد بشر پى بگيرد و بدون آن، يادگيرى براى كسى تحقق نمى‌يابد؛ همانند رزق و روزى كه به‌دست خداست، اما انسان بايد براى تحصيل آن تلاش كند و به صرف طلب روزى از خدا، روزى اعطا نمى‌شود. تحصيل علم و معرفت نيز نيازمند ابزارهايى است كه خداوند به انسان عطا كرده و قرآن كريم آن ابزارها را معرفى كرده است. اين ابزارها به شرح ذيل است:

1. حس‌

حواس انسان، يكى از ابزارهاى شناختى خود است؛ اما از ميان اين حواس پنج‌گانه، نقش گوش و چشم در كسب علم و معرفت بسيار مهم‌تر و مؤثرتر است. ازاين‌رو قرآن كريم به نقش اين دو حس در انجام‌دادن اين رسالت مهم به صورت خاص تصريح مى‌كند و مى‌فرمايد:

وَ اللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ لا تَعْلَمُونَ شَيْئاً وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ.[2]

وخداوند شما را از شكم‌هاى مادرانتان خارج كرد درحالى‌كه هيچ چيز نمى‌دانستيد و براى شما گوش و ديدگان و دل‌ها قرار داد؛ باشد كه سپاس‌گزار باشيد.

در آيه ديگر مى‌فرمايد:

وَ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ.[3]

واو كسى است كه براى شما گوش و ديدگان و دل‌ها قرار داد درحالى‌كه تعداد كمى شكرگزاريد.

امام على (ع) درباره نقش گوش به مثابه دريچه ورود علم و معرفت تأكيد ويژه داشته، مى‌فرمايد:

القلب ينبوع الحكمة والاذن مغيضها.[4]

دل، سرچشمه حكمت، و گوشْ آبگير آن است.

[1]. ر. ك: علق: 5.

[2]. نحل: 78.

[3]. مؤمنون: 78؛ ر. ك: سجده: 9؛ ملك: 23.

[4]. عيون الحكم و المواعظ: ص 62 ح 1613.