ثانياً: شمارى از آنچه در باره شأن نزول‌هاى ساختگى آيات، در تفاسير آمده، از صحابه و تابعيان گزارش گرديده است.

ثالثاً: بسيارى از روايات جعلى توسط اهل بيت عليهم السلام و كارشناسان قرآن و حديث، شناسايى شده و از منابع تفسيرى حذف گرديده‌اند و يا جعلى بودن آنها روشن گرديده است.

رابعاً: بسيارى از رواياتى كه مصاديقى براى آيات تعيين كرده‌اند، از نظر سند، معتبر نيستند و در منابع معتبر هم نقل شده‌اند، ولى نمى‌توان آنها را مجعول دانست. زيرا ممكن است از باب جرى و تطبيق،[1] از اهل بيت عليهم السلام صادر شده باشند.

بر اين اساس، مى‌توان گفت كه هر چند شمار روايات جعلى در تفسير قرآن در گذشته‌هاى دور، قابل توجّه بوده، در حال حاضر، رواياتى را كه بتوان آنها را صد در صد جعلى دانست، فروان نيستند؛ امّا

[1].« جرى» يا« تطبيق» آيه بر موردى مشخص- كه در روايات به وفور يافت مى‌شود-، اصطلاحى در علوم قرآن است. ظاهراً موجب پيدايش اين اصطلاح، روايتى است از امام باقر عليه السلام كه در تبيين بطن و تأويل قرآن مى‌فرمايد:« يَجرِى كَما يَجرِى الشَّمسُ وَ القَمَرُ، كُلَّما جاءَ مِنهُ شَى‌ءٌ وَقَعَ»( تفسير العياشى: ج 1 ص 11)؛ يعنى قرآن همانند حركت خورشيد و ماه، در بستر زمان، سارى و جارى است. اصطلاح« جرى» از كلمه« يجرى»- كه در اين روايت آمده-، گرفته شده و معناى آن، تطبيق يا بيان مصداقى از مصاديق است. علّامه طباطبايى نيز مى‌گويد:« روش ائمّه اين بوده كه آياتى از قرآن را بر مواردى قابل انطباق منطبق مى‌كردند، اگر چه از مورد نزول آيه خارج باشد. اين كار، موافق با اعتبار عقلى نيز هست؛ زيرا قرآن براى راه‌نمايى همه انسان‌ها نازل شده و آنچه از معارف و عقايد نظرى بيان كرده، اختصاص به زمان خاصى ندارد و آنچه از فضايل و رذايل اخلاقى شرح داده و همچنين احكام عملى قرآن، ويژه افراد و يا دوران معينى نيست...»( ر. ك: الميزان فى تفسير القرآن: ج 1 ص 42).