بحرانى: «زمان ما با زمان محدّثان كهن فرق مى‌كند و اگر بخواهيم حكمى را استنباط كنم، با توجه به اختلاف اخبار، احتياج به قوّه قدسيه داريم».[1]

با همه اينها، اگر از برخى تندروى‌ها و رفتارهاى دور از منطق چشم بپوشيم، اخباريگرى را بايد جريانى هدفمند با آرمان‌هاى اصيل دينى بشماريم كه محاسن و بركاتى نيز در پى‌داشت؛ ولى نه از اين رو كه عالمان شيعه را به رويكردى كهن فرامى‌خوانْد؛ بلكه از آن رو كه نگذاشت بخش‌هايى از چشمه زلال دانش محمدى، آلوده به چشم آيد يا فراموش شود. چنان كه گذشت، در ميان عوامل گوناگون پيدايش اخباريگرى، مهم‌تر از همه، ديدگاه‌هاى اصوليانى چون ابن ادريس حلّى و ديگر عالمان مكتب حلّه است كه باعث مى‌شد بسيارى از اخبار كتب روايى شيعه كنار گذاشته شود. آنان با تقسيم چهارگانه احاديث و وضع قوانين سخت‌گيرانه‌اى براى عمل به خبر، پاى در راهى نهاده بودند كه پايانش محروميت از بيشترِ احاديث اهل بيت (عليهم السلام) بود. اين تندروى، واكنشى تند و خروشان در پى‌داشت كه با قرار گرفتن در كنار ديگر پديده‌هاى اجتماعى، جريانات پرشتاب و تغييرات ژرفى را رقم زد و به پيدايش مكتبى به نام «اخباريگرى» انجاميد. پايه‌گذاران مكتب اخباريگرى نيز خود ادّعا مى‌كنند كه دفاع از اخبار، انگيزه اساسى آنان در اين حركت بوده است. پس بى‌انصافى است كه به استناد تندروى گروهى اندك از اخباريان، خدمات فراوان آنان ناديده بگيريم و اين جريان را باعث عقب‌ماندگى اجتهاد و تفكّر شيعى‌

بشماريم. آيا مجتهدان امروز مى‌توانند بدون استفاده از آثار اخباريان، به احاديث دست‌يابند و اجتهاد كنند؟![2]

[1]. الدرر النجفية، ج 1، ص 262- 263.

[2]. براى نمونه، ر. ك: خردورزى و دين‌باورى، احمدحسين شريفى و حسن يوسفيان، ص 61. به اعتقاد نويسندگان اين كتاب،« جنبش اخباريگرى ... نزديك به دويست سال اجتهاد و تفكّر شيعى را عقب نگاه داشت و از هرگونه نوآورى و پيشرفتى جلوگيرى كرد». نمى‌دانم مجتهدان شيعه كدامين قله را مى‌بايست فتح كنند كه اخباريان مانعشان بوده‌اند. به‌راستى، اگر آنان نبودند، جايگاه دينى شيعه در روزگار كنونى چگونه بود؟! بزرگانى چون شهيد مطهرى نيز حملات تندى به اخباريان كرده‌اند كه منصفانه به نظر نمى‌رسد. براى نمونه، ر. ك: اسلام و مقتضيات زمان، ج 1، ص 150.