فصل هفتم: ريشه‌هاى اختلاف اخبار

مقدّمه‌

شكّى نيست كه بعضى از روايات ما با يكديگر، تنافى و تعارض و اختلاف دارند. شيخ‌طوسى به همين علّت، كتاب التهذيب و الاستبصار را براى رفع تنافى و اختلاف نوشته است.[1]

سؤالى كه به ذهن مى‌آيد، اين است كه: ريشه اين تعارض و اختلاف در روايات چيست؟ آيا صدور بعضى از روايات از باب تقيّه، منشأ تعارض شده است، يا اخبار جعلى كذّابان و يا چيزهاى ديگرى ريشه تنافى در روايات اند؟

اخبار تقيّه‌

شكّى نيست كه پاره‌اى از روايات ما از باب تقيّه از مخالفان و اهل‌سنّت صادر شده‌اند. ما براى نمونه به چند روايت اكتفا مى‌كنيم:

1. ابوبصير مى‌گويد: از امام صادق (ع) از قنوت در نماز سؤال كردم. حضرت فرمود: نمازهاى جهريه كه قرائت آن بلند خوانده مى‌شود، قنوت دارد. گفتم: از پدرت از قنوت سؤال كردم، فرمود: در تمام نمازهاى پنجگانه قنوت دارد. حضرت فرمود: خدا پدرم را رحمت كند. اصحاب پدرم خدمت پدرم مشرّف شدند و از او سؤال كردند. پدرم به حق به آنان خبر داد؛ ولى افرادى كه نسبت به ما ترديد داشتند، نزد من آمدند و من فتوا به تقيّه دادم.[2]

[1]. تهذيب الأحكام، ج 1، ص 2- 3.

[2]. وسائل الشيعة، ج 4، ص 897،( القنوت، باب 1)، ح 10.